توضیحات
" بسم الله الرحمن الرحیم "
" آیاتی که در جزء دوم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "
1.سوره بقره ، آیه 143 :
"وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ ألرّسول عَلَيْكُمْ شَهيداً وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتي كُنْتَ عَلَيْها إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ ألرّسول مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلى عَقِبَيْهِ وَ إِنْ كانَتْ لَكَبيرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذينَ هَدَى اللهُ وَ ما كانَ اللهُ لِيُضيعَ إيمانَكُمْ إِنَّ أللهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحيمٌ "
همان‌گونه [كه قبله‌ی شما، يك قبله ميانه است] شما را نيز امّتى ميانه [و معتدل] قرار داديم تا بر مردم گواه باشيد؛ و پيامبر هم بر شما گواه باشد. و ما آن قبله‌اى را كه قبلاً بر آن بودى، تنها براى اين قبله قرار داده‌بوديم كه افرادى كه از پيامبر پيروى مى‌كنند، از آنها كه به جاهليّت بازمى‌گردند، مشخّص شوند. و مسلّماً اين حكم، جز بر كسانى كه خداوند آنها را هدايت كرده، دشوار بود. و خدا هرگز ايمان [و نمازهاى گذشته] شما را ضايع نمى‌گرداند؛ زيرا خداوند نسبت به مردم، رئوف و مهربان است.
تفسیر ولایی :
1.امام باقر (علیه السلام) : و گواهان بر مردم کسانی نبودند جز امامان و پیامبران؛ و شاهد و گواه‌گرفتن افراد امّت بر مردم صحیح و جائز نیست زیرا در بین ایشان کسی است که حتّی شهادت او در مورد یک بسته سبزی نیز پذیرفته نمی‌شود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۰۶ /بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۵۱/ المناقب، ج۴، ص۱۷۹/ نورالثقلین)
2.امام صادق (علیه السلام) : منظور از «سیّئه» در این آیه: و آنها که اعمال بدی انجام دهند، به صورت در آتش افکنده می‌شوند، (نمل/۹۰) انکار امام (علیه السلام) است؛ امامی که از جانب خداوند برگزیده شده و پروردگار درباره‌ی ایشان فرموده است: و کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّةً وَسَطاً.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۰۸ /المناقب، ج۴، ص۴۲۰)
2.سوره بقره ، آیه 146 :
" الَّذينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمْ وَ إِنَّ فَريقاً مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ "
"كسانى‌كه كتاب آسمانى به آنان داده‌ايم، او (پيامبر) را همچون فرزندان خود مى‌شناسند؛ ولى جمعى از آنان، حق را در حالى‌كه از آن آگاهند كتمان مى‌كنند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (ص) : [نبوّت] محمّد (ص) و ولایت [فرزندان او] را در تورات و انجیل می‌شناسند؛ چنانکه پسران خود را در خانه‌های خویش می‌شناسند. (یعنی دلایل نبوّت پیامبر (ص) و ولایت فرزندان او در تورات و انجیل آمده است).
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۲۲/ الکافی، ج۲، ص۲۸۱/ بحارالأنوار، ج۶۶، ص۱۷۹/ تحف العقول، ص۱۸۸/ النورالثقلین/ البرهان)
3.سوره بقره ، آیه 148 :
"لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللهُ جَميعاً إِنَّ أللهَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَديرٌ "
"هر امّتى قبله‌اى دارد كه خداوند آن را تعيين كرده است؛ [و به جاى گفتگو درباره‌ی قبله،] در نيكي‌ها و اعمال خير، بر يكديگر سبقت جوييد. هر‌جا باشيد، خداوند همه‌ی شما را [در روز رستاخيز] حاضر مى‌كند؛ زيرا او بر هر چيزى تواناست."
تفسیر ولایی :
1.امام باقر (علیه السلام) : خیرات در این آیه ولایت و دوستی ماست.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۲۴ / الکافی، ج۸، ص۳۱۳/ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۸۸/ نورالثقلین/ البرهان/ القمی، ج۲، ص۲۰۴/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۳۱۴)
2.امام علی (علیه السلام) : پس به‌سوی خیرات بشتابید یعنی به‌سوی اسلام و به‌سوی ولایت بشتانید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۲۴ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۸۷)
4.سوره بقره ، آیه 152 :
"فَاذْكُرُوني أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لي وَ لا تَكْفُرُونِ "
"پس مرا ياد كنيد، تا شما را ياد كنم؛ و شكر مرا به‌جاى آوريد و [نعمت‌هاى مرا] كفران نكنيد."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : تسبیح حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از جمله [مصادیق] ذکر فراوان خداست که خداوند متعال [به آن امر] فرموده است: "فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۳۲ / بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۵۵/ معانی الأخبار، ص۱۹۳/ نورالثقلین/ البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۵، ص۳۶/ العیاشی، ج۱، ص۶۷/ وسایل الشیعه، ج۶، ص۴۴۲)
5.سوره بقره ، آیه 153 :
"يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ أللهَ مَعَ الصَّابِرينَ "
"اي افرادي كه ايمان آورده‌ايد! از صبر [و استقامت] و نماز، كمك بگيريد؛ [زيرا] خداوند با صابران است."
تفسیر ولایی :
1.امام رضا (علیه السلام) : تمام آیاتی که در قرآن با "یا أَیها الَّذِینَ آمَنُواْ" آغاز شده، در حقّ ما می‌باشد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۳۶ / البرهان/ بحارالأنوار، ج۳۷، ص۳۳۳)
2.پیامبر (ص) : در هر آیه‌ای که: "یا أَیها الَّذِینَ آمَنُواْ " آمده‌باشد، علی (علیه السلام) در رأس آن و امیر آن است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۳۶ / البرهان/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۵۲)
6.سوره بقره ، آیه 154 :
"وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ في سَبيلِ اللهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْياءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُونَ "
"و به آنهايي كه در راه خدا كشته مي‌شوند، مرده نگوييد؛ بلكه آنها زنده‌اند، ولي شما نمي‌فهميد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : راه خدا، همان علی (علیه السلام) و فرزندان اوست. هرکه در راه ولایت او کشته‌شود در راه خدا کشته شده و هرکه در راه ولایت علی (علیه السلام) بمیرد در راه خدا مرده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۳۸ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۲)
7.سوره بقره ، آیه 155 :
"وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ "
"به يقين همه‌ي شما را با امورى همچون ترس، گرسنگى و كاهش در مال‌ها و جان‌ها و ميوه‌ها آزمايش مى‌كنيم؛ و بشارت ده به صابران."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : ای جابر! مضمون این آیه خاص و عام است. خاصّ آن، گرسنگی است که خداوند در کوفه به دشمنان خاندان پیغمبر (ص) اختصاص داده و بدان وسیله آنها را می‌کشد و عام آن، در شام است که مردم آنجا دچار چنان ترس و گرسنگی می‌شوند که تا آن روز ندیده‌باشند. گرسنگی اهل شام قبل از قیام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ترس آنها بعد از ظهور اوست.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۴۰/ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۲۹/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۲۵۱/ العیاشی، ج۱، ص۶۸ و نورالثقلین و البرهان؛ فیهم: «بتفاوت یسیر»)
8.سوره بقره ، آیه 159 :
"إِِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَيِّناتِ وَ الْهُدى مِنْ بَعْدِ ما بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتابِ أُولئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللهُ وَ يَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ "
"كسانى كه دلايل روشن، و هدايتى را كه نازل كرده‌ايم، پس از آن كه آن را در كتاب [آسمانى آنها] براى مردم بيان نموديم،كتمان كنند، خدا آنها را لعنت مى‌كند؛ و همه‌ي لعن‌كنندگان نيز، آنها را لعن مى‌كنند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : در تفسیر عیاشی آمده است: گفتم: «در مورد کلام خدا که می‌فرماید: "إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَیِّناتِ وَ الْهُدی مِنْ بَعْدِ ما بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتابِ" برایم توضیح دهید». فرمود: «مقصود از [بیّنات و هدی] ما هستیم و خدا کمک کار ماست؛ [گویا سنّت شده] هرگاه مقام امامت به هریک از ما می‌رسد [مردم] به او رو نمی‌کنند و به سمت او نمی‌روند مگر آنکه [امام] بعدی بیاید و آن را برای مردم تبیین کند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۵۸ / بحارالأنوار، ج۲، ص۷۶/ العیاشی، ج۱، ص۷۱/ نورالثقلین/ البرهان)
9.سوره بقره ، آیه 161 :
"إِنَّ الَّذينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعينَ "
"كسانى كه كافر شدند، و در حال كفر از دنيا رفتند، لعنت خداوند و فرشتگان و همه‌ي مردم بر آنها خواهد بود."
تفسیر ولایی :
امام عسکری (علیه السلام) : آیه‌ی "إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا"، درباره‌ی کسانی آمده که نبوّت محمّد (ص) و ولایت علیّ‌ابن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را نپذیرفتند و با همین حال از دنیا رفتند. آنها از جمله‌ی کافرانند و لعنت خداوند بر ایشان است و خداوند دوری از رحمت و پاداش را بر ایشان واجب نموده و فرشتگان بر ایشان لعنت می‌فرستند و مردم همه لعنشان میکنند؛ چرا که تمامی فرمانبران نهی‌کننده‌ی [از فعل خطا،] کافران را لعن میکنند و کافران نیز می‌گویند: «خدایا! بر کافران لعنت فرست»! پس خودشان هم بر خویش لعنت می‌فرستند. (یعنی همه‌ی مردم اعم از مؤمنین و کافران، کافران را لعنت میکنند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۶۲ بحارالأنوار، ج۶، ص۱۸۹/ الإمام العسکری، ص۵۷۲)
10.سوره بقره ، آیه 165 :
"وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللهِ أَنْداداً يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللهِ وَ الَّذينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلهِ وَ لَوْ يَرَى الَّذينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلهِ جَميعاً وَ أَنَّ أللهَ شَديدُ الْعَذابِ "
"بعضى از مردم، غير از خداوند همتايانى [براى پرستش] انتخاب مى‌كنند؛ و آنها را همچون خدا دوست دارند. امّا كسانى كه ايمان آورده‌اند، محبّتشان به خدا، شديدتر است. و كسانى كه ستم كردند، [و معبودى غير خدا برگزيدند،] هرگاه عذاب الهى را مشاهده كنند، خواهنددانست كه تمامِ قدرت، از آنِ خداست؛ و خداوند، سخت كيفر است."
تفسیر ولایی :
1.امام عسکری (علیه السلام) : آنان، آل محمّد (علیهم السلام) هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۷۸ / بحارالأنوار، ج۳۰، ص۲۲۱/ العیاشی، ج۱، ص۷۲/ نورالثقلین/ البرهان)
2.امام عسکری (علیه السلام) : ای محمّد (ص) ! ای کاش ظالمانی که بت‌ها را همتای خدا و نیز کافران و ستمکاران را همانند محمّد (ص) و علی (علیه السلام) قرار دادند، [اکنون که گناه میکنند] زمانی را می‌دیدند که عذاب می‌شوند و می‌دیدند که آن عذاب به علّت کفر و دشمنیشان بر آنها واقع می‌شود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۷۸/ بحارالأنوار، ج۷، ص۱۸۸/ الإمام العسکری، ص۵۷۸)
11.سوره بقره ، آیه 167 :
"وَ قالَ الَّذينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ يُريهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجينَ مِنَ النَّارِ "
"[در اين هنگام] پيروان مى‌گويند: «كاش بار ديگر به دنيا بر مى‌گشتيم تا از آنها ( پيشوايان گمراه) بيزارى جوييم،آن چنانكه آنان [امروز] از ما بيزارى جستند!» [آرى] خداوند اين چنين اعمال آنها را به صورتى حسرت‌آور به آنان نشان مى‌دهد؛ و از آتش دوزخ، هرگز خارج نخواهند شد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : "کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ َحسَراتٍ عَلَیْهِمْ "آنها زمان مرگ عذاب‌های دردناکی که برایشان فراهم شده‌بود را دیدند. ایشان اصحاب صحیفه‌اند که بر مخالفت با [علی (علیه السلام) پیمان بسته و] صحیفه‌ای نوشتند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۸۴ بحارالأنوار، ج۲۸، ص۱۱۶/ المناقب، ج۳، ص۲۱۲)
12.سوره بقره ، آیه 169 :
"إِنَّما يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللهِ ما لا تَعْلَمُونَ "
"او شما را فقط به بدى و كار زشت فرمان مى‌دهد؛ [و نيز دستور مى‌دهد] آنچه را كه نمى‌دانيد، به خدا نسبت دهيد."
تفسیر ولایی :
امام عسکری (علیه السلام) : شیطان شما را به بدی‌ها، به روش بد، به نظر و فکر بدداشتن نسبت به بهترین خلق خدا، محمّد رسول‌خدا (ص) و به انکار ولایت برترین اولیاء خدا پس از محمّد (ص) رسول او فرمان می‌دهد. [و امر می‌کند که] آنچه را نمی‌دانید به خدا نسبت دهید و به امامت کسی‌که خداوند بهره‌ای از آن برایش قرار نداده و او را از پست‌ترین دشمنان و بزرگترین انکارکنندگان امامت قرار داده [قائل شوید].
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۹۰ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۷۹/ الإمام العسکری، ص۵۸۰)
13.سوره بقره ، آیه 172 :
"يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ اشْكُرُوا لِلهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ "
"اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد! از روزى‌ها‌ى پاكيزه‌اى كه به شما داده‌ايم، بخوريد و شكر خدا را به جا آوريد؛ اگر او را پرستش مى‌كنيد."
تفسیر ولایی :
امام عسکری (علیه السلام) : "إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ" پس با اطاعت از محمّد (ص) و علی (علیه السلام) و جانشینان پاک آنها که خداوند دستور اطاعتشان را به شما داده است، نعمت‌هایش را شکر کنید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۹۸/ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۳۲/ الإمام العسکری، ص۵۸۴)
14.سوره بقره ، آیه 173 :
"ِِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ أللهَ غَفُورٌ رَحيمٌ "
"خداوند، تنها [خوردن گوشت] مردار، خون، گوشت خوك و حيوانى كه نام غير خدا [به هنگام ذبح] بر آن گفته‌شود، حرام كرده است. ولى آن‌كس كه ناچار شود، در صورتى كه ستمكار و متجاوز نباشد، گناهى بر او نيست؛ زيرا خداوند آمرزنده‌ي مهربان است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : «باغی» کسی است که بر امام (علیه السلام) خروج کرده و «عادی» دزد است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۰۶/ بحارالأنوار، ج۶۲، ص۱۳۷/ مستدرک الوسایل، ج۱۶، ص۲۰۱/ العیاشی، ج۱، ص۷۴/ البرهان)
15.سوره بقره ، آیه 174 :
"إِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَليلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ في بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ "
"كسانى‌كه آيات كتاب آسمانى را كه خدا نازل كرده كتمان مى‌كنند؛ و آن را به بهاى كمى مى‌فروشند، آنها در درونشان جز آتش چيزى نمى‌خورند؛ [و اموالى كه از اين رهگذر به دست مى‌آورند، درحقيقت آتش سوزانى است]. و خداوند، روز قيامت، با آنها سخن نمى‌گويد؛ و آنان را پاكيزه نمى‌سازد؛ و براى آنها عذاب دردناكى است."
تفسیر ولایی :
امام عسکری (علیه السلام) : خداوند با آنها با خوبی [و نرمی] صحبت نمی‌کند؛ بلکه آنها را لعنت و خوار می‌نماید و می‌گوید «شما بد بنده‌هایی بودید! ترتیب مرا به هم زدید؛ کسی را که مقدّم داشتم مؤخّر و مؤخّرم را مقدّم انداختید؛ دشمن مرا، دوست و دوستم را دشمن گرفتید». خداوند آنها را از گناهانشان پاک نمی‌کند. زیرا گناه، وقتی از میان رفته و نابود می‌شود که همراه با ولایت محمّد (ص) و علی (علیه السلام) باشد و امّا گناهانی که همراه با عدم ولایت باشد، آن گناه، دوچندان و جرمش اضافه می‌شود و کیفرش سنگین‌تر می‌گردد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۰۸ / بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۳۵/ الإمام العسکری، ص۵۸۶)
16.سوره بقره ، آیه 177 :
"... وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا وَ الصَّابِرينَ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حينَ الْبَأْسِ أُولئِكَ الَّذينَ صَدَقُوا وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ"
"و [همچنين] كسانى‌كه به عهد خود به هنگامى كه عهد بستند وفا مى‌كنند؛ و در برابر سختى‌ها و زيان‌ها و هنگام جنگ، استقامت مى‌ورزند؛ اين‌ها كسانى هستند كه راست مى‌گويند؛ [و گفتار و كردارشان با اعتقادشان هماهنگ است؛] و اين‌ها پرهيزگارانند."
تفسیر ولایی :
1.امام کاظم (علیه السلام) : مؤمن تا سه خصلت [و سنّت را] نداشته‌باشد، مؤمن نمی‌شود [سنّتی از خدا و سنّتی از پیامبر] ... و سنّتی که از امامش باید بیاموزد، صبر بر سختی‌ها وگرفتاری‌هاست که خدای عزّوجلّ فرماید: وَ الصَّابِرِینَ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۲۴ /بحارالأنوار، ج۷۲، ص۴۱۷/ الأمالی للصدوق، ص۳۲۹/ الخصال، ج۱، ص۸۲/ روضهًْ الواعظین، ج۲، ص۴۲۲/ صفات الشیعهًْ، ص۳۷/ کشف الغمهًْ، ج۲، ص۲۹۲/ معانی الأخبار، ص۱۸۴/ نور الثقلین)
2.پیامبر (ص) : منظور از الْمُتَّقُونَ، علیّبنابیطالب (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۲۴ /بحرالعرفان)
17.سوره بقره ، آیه 185 :
"شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَ مَنْ كانَ مَريضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُريدُ اللهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُريدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكَبِّرُوا أللهَ عَلى ما هَداكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ "
"[روزه، واجب در] ماه رمضان است؛ ماهى كه قرآن، به عنوان راهنماى مردم و نشانههاى هدايت و جدا كننده‌ي حق از باطل، در آن نازل شده است. پس آن كس از شما كه در ماه رمضان در سفر نباشد، بايد آن را روزه بدارد. و آن كس كه در بيماري‌ها در سفر است، بايد روزهاى ديگرى را به همان مقدار، روزه بگيرد. خداوند آسايش شما را مى‌خواهد، نه زحمت شما را. هدف اين است كه اين روزها را تكميل كنيد؛ و خدا را به‌خاطر اين كه شما را هدايت كرده، بزرگ بشماريد؛ باشد كه شكرگزارى كنيد."
تفسیر ولایی :
1.امام باقر (علیه السلام) : آن آسانی، همان امیرالمؤمنین علیّبنابیطالب (علیه السلام) می‌باشد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۶۶ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۲۸/ فرات الکوفی، ص۶۲)
2.امام صادق (علیه السلام) : از احمدبن‌خالدبرقی درباره‌ی آیه:" وَ لِتُکَبِّرُوا اللهَ عَلی ما هَداکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ" روایت شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «شکر، معرفت است و در آیه: اگر ناسپاسی کنید، خدا از شما بی‌نیاز است. و ناسپاسی را برای بندگانش نمی‌پسندد. می‌پسندد که سپاسگزار باشید. (زمر/۷) کفر در این آیه [خلاف ائمّه (علیهم السلام) رفتارکردن است] و شکر، ولایت و معرفت امام است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۷۲ / المحاسن، ج۱، ص۱۴۹/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۰ و نورالثقلین؛ فیهما: «و فی قوله تعالی ... و المعرفهًْ» محذوفٌ)
18.سوره بقره ، آیه 189 :
"يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَواقيتُ لِلنَّاسِ وَ الْحَجِّ وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقى وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ اتَّقُوا أللهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ "
"درباره‌ي «هلال‌هاى ماه» از تو سؤال مى‌كنند؛ بگو: «آنها، بيان اوقات [و تقويم طبيعى] براى [نظام زندگى] مردم و [تعيين وقت] حج است». و كار نيك، آن نيست كه از پشت خانه‌ها وارد شويد [آنچنان كه در جاهليّت در حال احرام مرسوم بود]؛ بلكه نيكى اين است كه پرهيزگار باشيد. و از در خانه‌ها وارد شويد و تقوا پيشه كنيد، تا رستگار گرديد."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : من شهر علم و علی (علیه السلام) در آن است و تنها از طریق در، وارد شهر می‌شوند. و در روایتی دیگر فرمود: «من شهر حکمت هستم [و علی (علیه السلام) در آن است]».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۱۴/ نورالثقلین)
19.سوره بقره ، آیه 193 :
"وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لِلهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمينَ "
"با آنها پيكار كنيد؛ تا فتنه [و بت پرستى و سلب آزادى از مردم،] باقى نماند؛ و دين، مخصوص خدا گردد. پس اگر [از روش نادرست خود] دست برداشتند، [مزاحم آنها نشويد؛ زيرا] تعدّى جز بر ستمكاران روا نيست."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : [امام درباره‌ی]" فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَی الظَّالِمِینَ " فرمود: «منظور از ظالمین، نسل قاتلان حسین (علیه السلام) می‌باشند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۲ / بحارالأنوار، ج۴۵، ص۲۹۶/ وسایل الشیعه، ج۱۶، ص۱۴۲ و العیاشی، ج۱، ص۸۶؛ فیهما: «ذریهًْ» بدلٌ «اولاد»/ کامل الزیارات، ص۶۳/ نورالثقلین و البرهان؛ فیهما: «الا علی ذریّهًْ» موجودٌ)
20.سوره بقره ، آیه 195 :
"أَنْفِقُوا في سَبيلِ اللهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْديكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ أللهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ "
"و در راه خدا انفاق كنيد؛ و [با ترك انفاق،] خود را به دست خود، به هلاكت نيفكنيد؛ و نيكى كنيد كه خداوند، نيكوكاران را دوست مى‌دارد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : از ولایت ما عدول نکنید که در دنیا وآخرت نابود می‌شوید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۶/ بحارالأنوار، ج۳۹، ص۲۶۳/ المناقب، ج۳، ص۲۰۷)
21.سوره بقره ، آیه 196 :
"أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلهِ ..."
"و حجّ و عمره را براى خدا به اتمام برسانيد ..."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : زمانی که یکی از شما به حج مشرّف شد، حجّ خود را با زیارت ما، به پایان برساند زیرا تمام [و کامل‌بودن] حج، در آن است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۳۰ / بحارالأنوار، ج۹۶، ص۳۷۴/ نورالثقلین)
22.سوره بقره ، آیه 203 :
"وَ اذْكُرُوا أللهَ في أَيَّامٍ مَعْدُوداتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ في يَوْمَيْنِ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقى وَ اتَّقُوا أللهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرونَ "
"و خدا را در روزهاى معیّنى یاد کنید: (روز يازده و دوازده و سيزدهم ماه ذى‌الحجّه). و هرکس شتاب کند، و [ذکر خدا را] در دو روز انجام دهد، باکى بر او نمى‌باشد؛ و هرکه تأخیر کند، [و سه روز انجام دهد نیز] باکى بر او نیست؛ براى کسى که تقوا پیشه کند. و از [مخالفت فرمان] خدا بپرهیزید؛ و بدانید شما به‌سوى او محشور خواهید شد!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : این آیه، تنها در شأن شما (شیعیان) است و این شما هستید که حاجی [واقعی] هستید و باقی مردم سیاه‌لشگری بیش نیستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۹۶ / الکافی، ج۴، ص۵۲۳/ وسایل الشیعه، ج۱۴، ص۲۷۵/ نورالثقلین/ البرهان)
23.سوره بقره ، آیه 207 :
"وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْري نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللهِ وَ أللهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ "
"بعضى از مردم [با ایمان و فداکار، همچون على در «لیلهًْ‌المبیت» به هنگام خفتن در جایگاه پیغمبر] جان خود را به‌خاطر خشنودى خدا مى‌فروشند؛ و خداوند نسبت به همه‌ی بندگان مهربان است."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : آیه در شأن علیّبنابیطالب (علیه السلام) نازل شد؛ زمانی‌که جانش را در راه خدا و رسولش فدا کرد؛ همان شبی که کافران قریش به دنبال رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) بودند و او در بستر حضرت [برای حفظ جان ایشان] به پهلو دراز کشید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۱۰۸ /بحارالأنوار، ج۱۹، ص۷۸/ العیاشی، ج۱، ص۱۰۱)
24.سوره بقره ، آیه 208 :
"يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ "
"اى کسانى که ایمان آورده‌اید؛ همگى [در پرتو ایمان] در صلح و آشتى درآیید! و از گام‌هاى شیطان، پیروى نکنید؛ که او دشمن آشکار شماست."
تفسیر ولایی :
1.امام باقر (علیه السلام) : [پذیرش] ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و فرزندانش (علیهم السلام) [همان دخول در سِلْمْ است].
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۱۱۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۵۹/ العیاشی، ج۱، ص۱۰۲/ نورالثقلین/ البرهان)
2.امام علی (علیه السلام) : السِّلْمِ شامل ولایت ما اهل‌بیت (علیهم السلام) می‌باشد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۱۱۴ / بناءالمقالهًْ الفاطمیهًْ، ص۲۶۳)
25.سوره بقره ، آیه 209 :
"فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ أللهَ عَزيزٌ حَكيمٌ "
"و اگر بعد از [این همه] نشانههاى روشن، که براى شما آمده است، لغزش کردید [و گمراه شدید]، بدانید [گریزى از مجازات الهى نخواهیدداشت، ] زیرا خداوند، توانا و حکیم است."
تفسیر ولایی :
امام عسکری (علیه السلام ) : اگر از سلم و اسلام که با اعتقاد به ولایت علی (علیه السلام) کامل می‌شود، گمراه گشتید، دیگر اقرار به نبوّت، توأم با کتمان امامت علی (علیه السلام) سودمند نمی‌باشد؛ همان‌طور که اقرار به توحید، با وجود انکار نبوّت مفید نیست. درحالی‌که شما پس از آنکه دلایلی محکم از سخن نبیّ‌اکرم (صلی الله علیه و آله) و فضیلتش برای شما آمد و برای شما دلایلی واضح و گویا بر اینکه محمّد (صلی الله علیه و آله) که شما را به امامت علی (علیه السلام) راهنمایی کرد، پیامبر راستگویی است و دین او تنها دین بر حق است، گمراه شدید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۱۱۶ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۱۰/ الإمام العسکری، ص۶۲۶)
26.سوره بقره ، آیه 210 :
"هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ أَنْ يَأْتِيَهُمُ أللهُ في ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ وَ الْمَلائِكَةُ وَ قُضِيَ الْأَمْرُ وَ إِلَى اللهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ "
"آیا [پیروان فرمان شیطان، پس از این همه نشانه‌ها] انتظار دارند که خداوند و فرشتگان، در سایه‌هایى از ابرها به‌سوى آنان بیایند [و دلایل تازه‌اى در اختیارشان بگذارند؟!] درحالى که آنچه لازم بوده انجام شده، و همه‌ي امور به‌سوى خدا باز مى‌گردد."
تفسیر ولایی :
امام سجاد (علیه السلام) : این کافران آیات و بیّنه خواستند و به آیات کافی و بلیغی که [خدا] به ایشان داد، قانع نشدند؛ تا آنکه به ایشان گفته‌شد: "هَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَهُمُ اللهُ" یعنی آیا حال که شما با وجود این حجّت‌های روشن، و دافع، قانع نمی‌شوید، منتظرید که خود خداوند نزد شما بیاید؟! و حال آنکه آن محال است زیرا اطلاق رفتوآمد درباره‌ی خداوند جایز نیست. و مخالفان ولایت نیز، درباره‌ی امامت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به پیامبر (صلی الله علیه و آله) پیشنهاداتی دادند و [چنان اشکال‌تراشی کردند] تا منجر به طرح پیشنهادات محال شد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۱۲۰/ الإمام العسکری، ص۶۳۰/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۸۲؛ فیه: «و کذلک النواصب ... المحال» محذوفٌ)
27.سوره بقره ، آیه 238 :
"حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى وَ قُومُوا لِلهِ قانِتينَ "
"در انجام [به موقع و کامل] همه‌ي نمازها و [به خصوص] نماز وسطى(نماز) کوشا باشید و از روى خضوع و اطاعت، براى خدا به پاخیزید."
تفسیر ولایی :
1.امام صادق (علیه السلام) : [حقیقت] نماز، رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)، امیرالمؤمنین (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) می‌باشند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۲۴/ العیاشی، ج۱، ص۱۲۸/ نورالثقلین/ البرهان؛ فیه: «الصلوات» بدلٌ «الصلاهًْ»)
2.امام صادق (علیه السلام) : مراد از [حقیقت] نماز ظهر، أمیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌باشد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۲۴ / العیاشی، ج۱، ص۱۲۸/ البرهان/ نورالثقلین)
28.سوره بقره ، آیه 245 :
"مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ أللهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً كَثيرَةً وَ أللهُ يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ "
"کیست که به خدا قرض نیکویى‌دهد [و بدون منّت، انفاق کند، ] تا خداوند آن را براى او چندین برابر کند؟ و خداوند است که [روزىِ بندگان را] محدود یا گسترده مى‌سازد؛ [و انفاق، هرگز باعث کمبود روزى کسى نمى‌شود] . و [سرانجام همگى] به سوى او باز مى‌گردید."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : این آیه مربوط به صله‌ی رحم است و مخصوصاً منظور از رحم، خویشاوندان آل محمّد (علیهم السلام) هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۴۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۷۹)
29.سوره بقره ، آیه 247 :
"وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ أللهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طالُوتَ مَلِكاً قالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَ لَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ قالَ إِنَّ أللهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ أللهُ يُؤْتي مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَ أللهُ واسِعٌ عَليمٌ "
"و پیامبرشان به آنها گفت: «خداوند «طالوت» را براى زمامدارى شما برگزیده است». گفتند: «چگونه او بر ما حکومت کند، با این که ما از او شایسته‌تریم، و او ثروت زیادى ندارد؟!» گفت: «خدا او را بر شما برگزیده و او را در دانش و توانایى جسمانى، فزونى بخشیده‌است. خداوند، مُلکش را به هرکس بخواهد، مى بخشد؛ و احسان خداوند، گسترده است؛ و [از لیاقت افراد] آگاه است»."
تفسیر ولایی :
1.أمیرالمؤمنین (علیه السلام) : ای مردم! در این آیات برای شما عبرتی است تا بدانید که خداوند متعال امر [ولایت و نبوّت] و خلافت را پس از انبیاء، در عقبه‌ی (فرزندان) ایشان قرار داده است و پروردگار، طالوت (علیه السلام) را برتری بخشید و او را به سبب کثرت توان علمی و جسمی‌اش و نیز به دلیل آنکه او تنها برگزیده‌بود، بر جماعتی پیشوا گرداند. آیا شما دریافتید که خداوند متعال بنی‌امیّه را بر بنی‌هاشم برگزید و قدرت علمی و جسمی معاویه را بر علی (علیه السلام) افزون گرداند؟!
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۵۸ / بحارالأنوار، ج۳۲، ص۳۸۷/ الاحتجاج، ج۱، ص۱۷۳/ الإرشاد، ج۱، ص۲۶۰/ بحارالأنوار، ج۳۴، ص۱۳۴/ نورالثقلین)
2.ائمّه (علیهم السلام) : آیه: "وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ" و آیه: "وَ اللهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ"، درباره‌ی ائمّه (علیهم السلام) نازل شده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۵۸ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۰۱/ المناقب، ج۴، ص۳۳۰)
30.سوره بقره ، آیه 249 :
"... الَّذينَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللهِ كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَليلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثيرَةً بِإِذْنِ اللهِ وَ أللهُ مَعَ الصَّابِرينَ "
"ایمان بیشترى داشتند] گفتند: «چه بسیار گروه‌هاى کوچک که به خواست خدا، بر گروه‌هاى بزرگ پیروز شدند». و خداوند با صابران [و استقامت‌کنندگان] است."
تفسیر ولایی :
1.امام صادق (علیه السلام) : امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با عدّه‌ی کمتر از فِئَة ظهور نخواهندکرد و تعداد فِئَة کمتراز ده‌هزار نفر نخواهد بود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۷۴/ نورالثقلین/ البرهان)
2.امام صادق (علیه السلام) : خداوند اصحاب موسی (علیه السلام) را به‌وسیله‌ی نهر آبی امتحان کرد؛ چنانکه خدا فرمود: إِنَّ اللهَ مُبْتَلِیکُمْ بِنَهَرٍ. اصحاب قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم چنین امتحان خواهند شد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۷۰ /بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۳۲/ الغیبهًْ للطوسی، ص۴۷۲/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۳۱۶؛ فیه: «طالوت» بدلٌ «موسی»)