توضیحات
" بسم الله الرحمن الرحیم "
" آیاتی که در جزء دوازدهم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "
1.سوره هود ، آیه 7 :
"وَ هُوَ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ في سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ لَئِنْ قُلْتَ إِنَّكُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذينَ كَفَرُوا إِنْ هذا إِلاَّ سِحْرٌ مُبينٌ "
"او کسى است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز (شش دوران) آفرید؛ و عرش (قدرت) او، بر آب قرار داشت؛ [و جهان در آغاز توده مذابى بود، او آن را آفرید] تا شما را بیازماید که کدام‌یک عملتان بهتر است. و اگر [به آن‌ها] بگویى: «شما بعد از مرگ، برانگیخته مى‌شوید». به یقین کافران مى‌گویند:«این سحرى آشکار است»!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : داود رَقّی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی تفسیر آیه: "کَانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ" سؤال کردم. فرمود: «نظر دیگران در این زمینه چیست»؟ عرض کردم: «می‌گویند: عرش بر روی‌آب بود و پروردگار بالای عرش»! امام (علیه السلام) فرمود: «هرکسی که چنین پنداری داشته باشد، دروغ گفته است! او [با این توصیف] خداوند را بر روی چیزی قرار داده و او را به صفت مخلوقات (مکان داشتن)، توصیف نموده‌است و لازمه‌ی چنین پنداری آن است که چیزی که خدا را حمل می‌کند، قوی‌تر از او باشد». عرض کردم: «فدایتان شوم! [این موضوع را] برایم توضیح دهید». فرمود: «خداوند پیش از آنکه آسمان یا زمین، جنّ یا انس، خورشید یا ماه را بیافریند، دین و علم خود را بر روی آب قرار داد و زمانی که خواست مخلوقات را بیافریند، آنان را در مقابل و حضور خویش پراکنده ساخت و پرسید: «خدای شما کیست»؟ اوّلین کسانی‌که سخن آغاز کردند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) و ائمّه اطهار (ع) بودند که عرض کردند: «خداوندا! تو پروردگار مایی». پس خداوند علم و دین را به آنان تحویل داد. سپس به فرشتگان فرمود: «اینان حاملان دین و علم من و جانشینان و مسئولان من در میان مخلوقات من هستند». آنگاه به فرزندان آدم (علیه السلام) گفت: «به ربوبیّت خداوند اعتراف کنید و ولایت و طاعت این افراد را بپذیرید»».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۰۰ / الکافی، ج۱، ص۱۳۲/ بحار الأنوار، ج۳، ص۳۳۴/ التوحید، ص۳۱۹/ نور الثقلین، «بتفاوت»/ البرهان)
2.سوره هود ، آیه 8 :
"وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلى أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَيَقُولُنَّ ما يَحْبِسُهُ أَلا يَوْمَ يَأْتيهِمْ لَيْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ "
"و اگر مجازات را تا زمان محدودى از آن‌ها به تأخیر اندازیم، [از روى استهزا] مى‌گویند: «چه چیز مانع آن شده است»؟! آگاه باشید! آن روز که [عذاب] به سراغشان آید، از آن‌ها بازگردانده نخواهد شد و آنچه را مسخره مى‌کردند، دامانشان را مى‌گیرد."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) ک منظور، قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و یارانش است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۱۴ / بحار الأنوار، ج۵۱، ص۵۵/ العیاشی، ج۲، ص۱۴۱/ نور الثقلین/ البرهان)
3.سوره هود ، آیه 12 :
"فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى إِلَيْكَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَنْ يَقُولُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ جاءَ مَعَهُ مَلَكٌ إِنَّما أَنْتَ نَذيرٌ وَ اللهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَكيلٌ "
"شاید [ابلاغ] بعض آیاتى را که به تو وحى مى‌شود، [به خاطر عدم پذیرش آن‌ها] ترک کنى [و به تأخیر اندازى] و سینه‌ات از این جهت تنگ [و ناراحت] شود که مى‌گویند: «چرا گنجى بر او نازل نشده و یا چرا فرشته‌اى همراه او نیامده است»؟! [نگران مباش! چراکه] تو فقط بیم‌دهنده‌اى؛ و خداوند، نگاهبان و ناظر بر همه‌چیز است [و به حساب آنان مى‌رسد.["
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : وقتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: «از خداوند درخواست کردم که میان من و تو ولایت و دوستی را ایجاد کند، خداوند چنین کرد. از خداوند خواستم که بین من و تو عهد اخوّت ایجاد کند، او نیز چنین کرد. و از او درخواست کردم که تو را وصّی من قرار دهد و خداوند چنین کرد». در این لحظه دو نفر از قریش گفتند: «به خداوند سوگند! که یک پیمانه خرما در مشکی پوسیده نزد ما محبوب‌تر است، از آنچه که محمّد (صلی الله علیه و آله) از خداوند درخواست نموده است. چرا محمّد (صلی الله علیه و آله) از خداوند نخواست که فرشته‌ای را به کمک او بفرستد تا او را بر دشمنان یاری دهد یا گنجی را نطلبید تا او را بر فقر یاری کند؟! [یاری علی (علیه السلام( نیاز به دعا نداشت زیرا] به خدا قسم! محمّد (صلی الله علیه و آله) از علی )علیه السلام) کمکی حتّی در باطل نمی‌خواهد مگر آنکه او را اجابت می‌کند». خداوند این آیه را نازل فرمود: فَلَعَلَّکَ تَارِکٌ بَعْضَ مَا یُوحَی إِلَیْکَ وَ ضَآئِقٌ بِهِ صَدْرُکَ پس از آن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آخر نمازش و با صدای بلند به‌طوری که مردم آن را می‌شنیدند این‌چنین برای امیر مؤمنان (علیه السلام) دعا می‌نمود: «خداوندا! محبّت علی )علیه السلام) را در دل مؤمنان و هیبت و عظمت او را در دل منافقان قرار ده». خداوند این آیه را نازل فرمود: خدای رحمان کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، محبوب همه گرداند. این قرآن را بر زبان تو آسان کردیم تا پرهیزگاران را مژده دهی و ستیزه‌گران را بترسانی. )مریم ۹۷) که منظور، بنی‌امیّه است. فردی به نام رُمَع گفت: «به خدا قسم! یک پیمانه خرما در مَشکی پوسیده و کهنه برای من محبوب‌تر است از آن چه محمّد (صلی الله علیه و آله) از پروردگارش درخواست کرد. چرا محمّد (صلی الله علیه و آله) از خدا درخواست نکرد فرشته‌ای را به کمک او بفرستد تا او را یاری کند یا گنجی را نطلبید تا او را از فقر برهاند»؟! پس خداوند در منزلت علی (علیه السلام) ده آیه از سوره‌ی هود را نازل فرمود که با فَلَعَلَّکَ تَارِکٌ بَعْضَ مَا یُوحَی إِلَیْکَ آغاز و تا أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ؛ ادامه دارد که [در آیه: أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ منظور آن است که [کفّار] ولایت علی (علیه السلام) را دروغ می‌پندارند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۱۸/ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۰۰/ العیاشی، ج۲، ص۱۴۱)
4.سوره هود ، آیه 13 :
"أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَياتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ "
"آیا مى‌گویند: «او به دروغ قرآن را [به خدا] نسبت داده [و ساختگى است]»! بگو: «اگر راست مى‌گویید، شما هم ده سوره ساختگى همانند این قرآن بیاورید؛ و هرکس را که مى‌توانید غیر از خدا [براى این کار] دعوت کنید»!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : "أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ" یعنی می‌گویند: «ولایت علی (علیه السلام) را خود بافته است [و دروغ می‌گوید]». ق"ُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیاتٍ ... فَإِلَّمْ یَسْتَجِیبُوا لَکُمْ"؛ [یعنی] اگر در مورد ولایت علی (علیه السلام) شما را پاسخ ندهند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۲۰ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۰۰/ العیاشی، ج۲، ص۱۴۱)
5.سوره هود ، آیه 14 :
"فَإِلَّمْ يَسْتَجيبُوا لَكُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما أُنْزِلَ بِعِلْمِ اللهِ وَ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ "
"و اگر کافران دعوت شما را نپذیرفتند [به آن‌ها بگویید]: بدانید [قرآن] تنها با علم الهى نازل شده؛ و هیچ معبودى جز او نیست. آیا [با این حال]، تسلیم [حق] مى‌شوید؟!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : "فَإِلَّمْ یَسْتَجِیبُوا لَکُمْ"؛ اگر در مورد ولایت علی (علیه السلام) به شما پاسخ ندهند، "فَاعْلَمُوا أَنَّما أُنْزِلَ بِعِلْمِ اللهِ وَ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ" پس آیا شما در برابر ولایت علی (علیه السلام) تسلیم می‌شوید؟!
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۲۰ / بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۰۰/ العیاشی، ج۲، ص۱۴۱)
6.سوره هود ، آیه 17 :
"أَ فَمَنْ كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ كِتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً أُولئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِهِ مِنَ الْأَحْزابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلا تَكُ في مِرْيَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يُؤْمِنُونَ "
"آیا آن‌کس که دلیل آشکارى از پروردگار خویش دارد و به‌دنبال آن شاهدى از سوى [خدا] آمده، و پیش از آن، کتاب موسى که پیشوا و رحمت بوده [گواهى بر آن مى‌دهد، همچون کسى است که چنین نباشد]؟! آن‌ها (حق‌طلبان) به او ایمان مى‌آورند. و هرکس از گروه‌هاى مخالف به او کافر شود، آتش وعده‌گاه اوست. پس تردیدى در آن نداشته‌باش که آن حقّ است از پروردگارت؛ ولى بیشتر مردم ایمان نمى‌آورند."
تفسیر ولایی :
1.امام صادق (علیه السلام) : منظور از أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّه؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و منظور از یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ؛ امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۲۴ / بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۰۰/ العیاشی، ج۲، ص۱۴۱)
2.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : من دلیل آشکاری از پروردگار خویش دارم و علی (علیه السلام) شاهد و گواه من از جانب خدا است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۲۶ / بحار الأنوار، ج۳۵، ص۳۹۳)
7.سوره هود ، آیه 18 :
"وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللهِ كَذِباً أُولئِكَ يُعْرَضُونَ عَلى رَبِّهِمْ وَ يَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذينَ كَذَبُوا عَلى رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللهِ عَلَى الظَّالِمينَ "
"چه کسى ستمکارتر است از آن کس که بر خدا دروغ بسته؟! آنان [روز رستاخیز] بر پروردگارشان عرضه مى‌شوند در‌حالى‌که شاهدان (پیامبران و فرشتگان) مى‌گویند: «این‌ها همان کسانى هستند که به پروردگارشان دروغ بستند. اینک لعنت خدا بر ستمکاران باد»!"
تفسیر ولایی :
1.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : حذیفه از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند: «خداوند متعال پنج چیز را بر بندگانش واجب گردانیده است، امّا مردم چهار چیز را پذیرفتند و یک مورد را رها کردند». پرسیدند: «آن چهار چیز چیست»؟ فرمود: «نماز و زکات و حج و روزه». پرسیدند: «آن یکی که رهایش کردند چه بود»؟ فرمود: «ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)». پرسیدند: «آیا این مسئله را خداوند واجب گردانیده است»؟ فرمود: «بله! خداوند می‌فرماید: "وَ یَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذِینَ کَذَبُوا عَلی رَبِّهِمْ ... أُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما کانُوا یَفْتَرُونَ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۳۴ / بحار الأنوار، ج۳۹، ص۲۵۷/ البرهان)
2.امام باقر (علیه السلام) : منظور از الْأَشْهادُ ما هستیم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۳۶ / بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۵۱/ المناقب، ج۴، ص۱۷۹/ نور الثقلین)
8.سوره هود ، آیه 19 :
"الَّذينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبيلِ اللهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ "
"همان‌ها که [مردم را] از راه خدا باز مى‌دارند؛ و [با القاى شبهات] آن را کج و معوج نشان مى‌دهند؛ و به سراى آخرت کافرند."
تفسیر ولایی :
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) : "سَبِیلَ اللهِ" در این موضع [از قرآن] علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۳۶ / بحار الأنوار، ج۲۷، ص۶۰)
9.سوره هود ، آیه 20 :
"أُولئِكَ لَمْ يَكُونُوا مُعْجِزينَ فِي الْأَرْضِ وَ ما كانَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللهِ مِنْ أَوْلِياءَ يُضاعَفُ لَهُمُ الْعَذابُ ما كانُوا يَسْتَطيعُونَ السَّمْعَ وَ ما كانُوا يُبْصِرُونَ "
"آن‌ها هیچ‌گاه توانایى فرار از کیفر خدا را در زمین نداشتند و جز خدا، پشتیبان‌هایى نمى‌یافتند. عذاب خدا براى آن‌ها مضاعف خواهد بود؛ [چراکه هم خودشان گمراه بودند و هم دیگران را گمراه ساختند]؛ آن‌ها هرگز توانایى شنیدن [حق را] نداشتند و [حقیقت را] نمى‌دیدند."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) : "مَا کَانُواْ یَسْتَطِیعُونَ السَّمْعَ" [یعنی] آنان حتّی تحمّل شنیدن نام امیرمؤمنان (علیه السلام) را هم ندارند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۳۸ / القمی، ج۱، ص۳۲۴)
10.سوره هود ، آیه 80 :
"قالَ لَوْ أَنَّ لي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوي إِلى رُكْنٍ شَديدٍ "
"گفت: «[افسوس]! اى کاش در برابر شما قدرتى داشتم؛ یا پناهگاه نیرومندى در اختیار من بود. [آنگاه مى‌دانستم با شما زشت سیرتان چه کنم]»."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : تعجّب می‌کنم از برادرم لوط (علیه السلام) که چگونه گفت: "أَوْ آوِی إِلی رُکْنٍ شَدِیدٍ"، درحالی‌که پناهگاه او خدای تعالی بود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۵۰ / شرح نهج البلاغهًْ، ج۱۳، ص۲۵۸)
11.سوره هود ، آیه 86 :
"بَقِيَّةُ اللهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ وَ ما أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفيظٍ "
"آنچه [از سرمایه‌هاى حلال]، خداوند براى شما باقى گذارده، برایتان بهتر است اگر ایمان داشته باشید. و من، نگهبان شما [و مأمور بر اجبارتان به ایمان] نیستم»."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : وقتی قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ما ظهور کند به کعبه تکیه می‌کند و سیصدوسیزده نفر نیز، دور او جمع می‌شوند و اوّلین سخنی که می‌گوید این آیه است: "بَقِیَّةُ الله خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ" سپس می‌گوید: «من، «بقیّة الله» در روی زمینش هستم».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۷۰ / بحار الأنوار، ج۵۲، ص۱۹۱/ کمال الدین، ج۱، ص۳۳۰/ إعلام الوری، ص۴۶۳/ نور الثقلین؛ بتفاوت یسیر)
12.سوره هود ، آیه 119 :
"إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعينَ "
"مگر کسى را که پروردگارت رحم کند؛ و براى همین [پذیرش رحمت] آن‌ها را آفرید. و وعده‌ی پروردگارت قطعى شده که: دوزخ را از همه [سرکشان و طاغیان] جنّ و انس پُر خواهم کرد."
تفسیر ولایی :
1.امام باقر (علیه السلام) : آنان شیعیان ما هستند و خداوند از روی رحمت خویش آنان را آفریده‌است. زیرا می‌فرماید: "وَ لِذَلِکَ خَلَقَهُمْ"؛ [یعنی] به خاطر اطاعت از امام خلق شده‌اند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۸۱۴ / الکافی، ج۱، ص۴۲۹/ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۵۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۳۳/ نور الثقلین/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۶۷، «و لذلک خلقهم یقول یطاعهًْ الامام» محذوف/ البرهان)
2.امام سجاد (علیه السلام) : "وَ لاَ یَزَالُونَ مُخْتَلِفِینَ، إِلاَّ مَن رَّحِمَ رَبُّکَ وَ لِذَلِکَ خَلَقَهُمْ"؛ منظور از ایشان، شیعیان مؤمن ما هستند. به همین دلیل خداوند آن‌ها را از گل پاک آفرید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۸۱۶ / العیاشی، ج۲، ص۱۶۴)