آیات ولایت در قرآن - جزء سیزدهم

" بسم الله الرحمن الرحیم "

" آیاتی که در جزء سیزدهم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "

1.سوره یوسف ، آیه 85:

"قالُوا تَاللهِ تَفْتَؤُا تَذْكُرُ يُوسُفَ حَتَّى تَكُونَ حَرَضاً أَوْ تَكُونَ مِنَ الْهالِكينَ "

"گفتند: «به خدا سوگند كه تو آن قدر ياد يوسف مى‌كنى تا مشرف به مرگ شوى، يا بميرى»!"

تفسیر ولایی :

امام صادق (علیه السلام) : افرادی که زیاد گریه می‌کردند پنج‌نفر بودند: آدم، یعقوب، یوسف، فاطمه دختر حضرت محمّد و علیّ‌بن‌الحسین (حضرت یعقوب (علیه السلام) به‌قدری از فراق یوسف (علیه السلام) گریه نمود که چشمان خود را از دست داد و به او گفتند: "تَالله تَفْتَؤُا تَذْکُرُ یُوسُفَ حَتَّی تَکُونَ حَرَضاً أَوْ تَکُونَ مِنَ الْهالِکِینَ".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۱۴۰/ بحارالأنوار، ج۴۶، ص۱۰۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۳، ص۲۸۰/ العیاشی، ج۲، ص۱۸۸/ الخصال، ج۱، ص۲۷۲/ روضهًْ الواعظین، ج۲، ص۴۵۰/ کشف الغمهًْ، ج۱، ص۴۹۸/ مکارم الأخلاق، ص۳۱۵/ نورالثقلین)

2.سوره یوسف ، آیه 91:

"قالُوا تَاللهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللهُ عَلَيْنا وَ إِنْ كُنَّا لَخاطِئينَ "

"گفتند: «به خدا سوگند، خداوند تو را بر ما برترى بخشيد؛ و ما خطاكار بوديم»."

تفسیر ولایی :

امام صادق (علیه السلام): هریک از فرزندان و نسل فاطمه (سلام الله علیها) که دعوت حق را لبّیک گوید و از دنیا برود، بی‌گمان به امامت امام زمان خود، اعتراف می‌کند، همان‌طور که فرزندان یعقوب (علیه السلام) به امامّت و بزرگی یوسف (علیه السلام) اقرار کردند، وقتی‌که گفتند: "تَالله لَقَدْ آثَرَکَ الله عَلَیْنَا".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۱۶۰ / بحارالأنوار، ج۹، ص۱۹۵/ العیاشی، ج۲، ص۱۹۳/ نورالثقلین/ البرهان)

3.سوره یوسف ، آیه 93:

"اذْهَبُوا بِقَميصي هذا فَأَلْقُوهُ عَلى وَجْهِ أَبي يَأْتِ بَصيراً وَ أْتُوني بِأَهْلِكُمْ أَجْمَعينَ "

"اين پيراهن مرا ببريد، و بر صورت پدرم بيندازيد تا بينا شود؛ و همه‌ی خانواده‌ی خود را نزد من بياوريد»."

تفسیر ولایی :

امام صادق (علیه السلام) : ... و هنگامی‌که کاروان از سرزمین مصر به راه افتاد یعقوب (علیه السلام) در فلسطین بود که بوی یوسف (علیه السلام) را احساس کرد و آن بوی همان پیراهنی بود که از بهشت آورده شده بود؛ و ما (اهل بیت) آن را به ارث برده‌ایم.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۱۶۲ / الکافی، ج۱، ص۲۳۲، فیه: «وکان یعقوب بفلسطین ... ورثه» محذوف / بحارالأنوار، ج۱۲، ص۲۴۸/ العیاشی، ج۲، ص۱۹۳، فیه: «القمیص» بدل «بمصر» و «وکان یعقوب ... ورثهن محذوف/ القمی، ج۱، ص۳۵۴)

4.سوره یوسف ، آیه 101:

"رَبِّ قَدْ آتَيْتَني مِنَ الْمُلْكِ وَ عَلَّمْتَني مِنْ تَأْويلِ الْأَحاديثِ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ تَوَفَّني مُسْلِماً وَ أَلْحِقْني بِالصَّالِحينَ "

"پروردگارا! بهره‌اى [عظيم] از حكومت به من بخشيدى، و مرا از علم تعبير خواب آگاه ساختى. اى آفريننده‌ی آسمان‌ها و زمين! تو ولىّ و سرپرست من در دنيا و آخرت هستى، مرا مسلمان بميران؛ و به صالحان ملحق فرما»."

تفسیر ولایی :

پیامبر (صلی الله علیه و آله) : عمر بن ابراهیم اوسی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: یعقوب (علیه السلام) و خاندان او صد و چهل و هفت سال زندگی کردند. وقتی پروردگار خانواده یوسف را نزد او گرد آورد و چشمان یوسف با رسیدن به مرادش روشن شد، از خداوند درخواست نمود که بعد از یعقوب بمیرد و به خدا چنین گفت: «"رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِی مِنَ الْمُلْکِ وَعَلَّمْتَنِی مِن تَأْوِیلِ الأَحَادِیثِ"» رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «جز یوسف (علیه السلام)، هیچ یک از پیامبران از خداوند، درخواست مرگ نکرده است». چون زمان مرگ یوسف (علیه السلام) فرا رسید به برادرانش وصیت کرد که جسد او را به شام ببرند و او را در کنار پدرانش دفن کنند. پس از یوسف (علیه السلام)، یهودا و سپس روبیل و ریالون و شمعون و معجز و معمائیل و دان و لاوی و شدخ و خبیر و هارون و موسی که درود خدا بر محمد و آل او و هارون و موسی باد جانشین او شدند که اینان از نسل لاوی بودند و فاصله زمانی میان ورود یوسف به مصر و ورود موسی به این سرزمین، چهارصد و هشتاد سال بود.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۱۸۶ / البرهان)

5.سوره یوسف ، آیه 108 :

"قُلْ هذِهِ سَبيلي أَدْعُوا إِلَى اللهِ عَلى بَصيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَني وَ سُبْحانَ اللهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكينَ"

"بگو: «اين راه من است! من و پيروانم، با بصيرت كامل، به‌سوى خدا دعوت مى‌كنيم. منزّه است خدا! و من از مشركان نيستم»."

تفسیر ولایی :

1.امام باقر (علیه السلام) : مقصود، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرمؤمنان (علیه السلام) و جانشینان ایشان می‌باشند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۱۹۶ / الکافی، ج۱، ص۴۲۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۳۴/ المناقب، ج۴، ص۳۷۸/ العیاشی، ج۲، ص۲۰۱/ نورالثقلین/ البرهان)

2.امام باقر (علیه السلام) : هذِهِ سَبِیلِی مراد از سبیل رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام)؛ و مراد از پیروانش، آل‌محمّد (ص) هستند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۱۹۶/ المناقب، ج۳، ص۷۲)

*سوره رعد :

6.سوره رعد ، آیه 4 :

"وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجَاوِرَاتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنَابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوَانٌ وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ یُسْقَي بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الْأُکُلِ إِنَّ فِي ذالِکَ لَأَیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ گ

"و در روى زمین، قطعات متفاوتى در کنار هم وجود دارد؛ و باغ‌هایى از انگور و زراعت و نخل‌ها، [و درختان میوه‌ی گوناگون] که گاه بر یک پایه مى‌رویند و گاه بر دو پایه؛ [و عجب آنکه] همه‌ی آن‌ها از یک آب سیراب مى‌شوند! و با این حال، بعضى از آن‌ها را از جهت میوه بر دیگرى برترى مى‎دهیم؛ در این‌ها نشانه‌هایى است براى گروهى که مى‌اندیشند."

تفسیر ولایی :

پیامبر (صلی الله علیه و آله) : در کتاب کشف‌الغمه آمده است:" وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ"، از جابربن‌عبداللَّه (رحمة الله علیه) روایت شده که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیده است که فرمود: «مردم از درختان گوناگونند و من و تو ای علی! از یک درختیم». و سپس این آیه را تلاوت فرمود.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۴ / بحارالأنوار؛ ج۳۶، ص۱۸۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ؛ ص۲۳۵/ کشف الیقین؛ ص۳۶۹/ نورالثقلین/ البرهان)

7.سوره رعد ، آیه 7 :

"وَ یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْلا أُنزِلَ عَلَیْهِ آیَةٌ مِنْ رَبِّهِ إِنَّمَا أَنْتَ مُنذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هَادٍ"

و کسانى‌ که کافر شدند مى‌گویند: «چرا آیه [و معجزه‌اى] از پروردگارش بر او نازل نشده»؟! تو فقط بیم‌دهنده‌اى؛ و براى هرگروهى هدایت‌کننده‌اى است؛ [و این‌ها همه بهانه است]."

تفسیر ولایی :

1.امام باقر (علیه السلام) : امام، همان هادی و راهنمای مردم در زمان خودشان است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۲۰ / بحارالأنوار؛ ج۲۳، ص۵/ کمال الدین؛ ج۲، ص۶۶۷/ نورالثقلین)

2.امام باقر (علیه السلام) : رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، انذاردهنده است و در هر زمانی، هدایتگری از ما هست که به آنچه پیامبر (صلی الله علیه و آله) آورده است، هدایت می‌کند. بعد از حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله)، علی (علیه السلام) هدایتگر امّت است و بعد از علی (علیه السلام) جانشینان او یکی پس از دیگری، این مسئولیّت را بر عهده خواهند گرفت.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۲۰ / الکافی؛ ج۱، ص۱۹۱/ بحارالأنوار؛ ج۱۶، ص۳۵۸/ نورالثقلین/ البرهان)

3.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : من بیم‌دهنده‌ام و علی (علیه السلام) هدایت‌کننده است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۲۴ / بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۰۴/ العیاشی؛ ج۲، ص۲۰۴؛ «الهاد» بدل «الهادی»/ نورالثقلین)

8.سوره رعد ، آیه 19 :

"أَفَمَنْ یَعْلَمُ أَنَّمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ الْحَقُّ کَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ "

"آیا کسى‌ که مى داند آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده حق است، همانند کسى است که نابیناست؟! تنها خردمندان متذکّر مى‌شوند."

تفسیر ولایی :

1.امام باقر (علیه السلام) : "أَفَمَنْ یَعْلَمُ أَنَّما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ الحَقُّ"؛ یعنی امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و اعمی و کور در آیه دشمن اوست. و الوالألباب شیعیان علی (علیه السلام) هستند. که چنین توصیف شده‌اند: آن‌ها که به عهد الهی وفا می‌کنند، و پیمان را که در عالم ذر از آن‌ها در مورد ولایت اامام علی (علیه السلام) و روز غدیر گرفته‌شده نمی‌شکنند».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۵۶ / بحارالأنوار؛ ج۲۴، ص۴۰۱/ بحارالأنوار؛ ج۳۶، ص۱۲۴/ بحارالأنوار؛ ج۳۸، ص۲۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ؛ ص۲۳۸)

2.پیامبر (صلی الله علیه و آله): ابی‌امامه باهلی گوید: روزی محضر رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) نشسته بودیم که امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) آمد و رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) برخاست [تا برود] و وقتی علی (علیه السلام) را دید، نشست و فرمود: «ای فرزند ابی‌طالب! خدا از من و تو و دوستدارانت و شیعیانت تا روز قیامت پیمان‌گرفته [که جز راه او راه دیگری را نپیماییم]. شفاعت من در مورد شما است». سپس این آیه را خواند: "إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ" [و فرمود]: «ای علی (علیه السلام)! آنان شیعیان تو هستند».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۵۶ / بحارالأنوار؛ ج۳۸، ص۳۱۰)

9.سوره رعد ، آیه 20 :

"أَلَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَ لا یَنقُضُونَ الْمِیثَاقَ "

"همان کسانى ‌که به عهد الهى وفا مى‌کنند، و پیمان را نمى‌شکنند."

تفسیر ولایی :

امام کاظم (علیه السلام) : این آیه در مورد آل‌محمّد (ص) و آنچه در عالم ذر بر آن از آن‌ها عهدوپیمان گرفته است، می‌باشد و آن عهدوپیمان عبارت است از ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و ائمّه (ع) بعد از او. و این مطلب اشاره به همین سخن خدا است:" الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَ لا یَنْقُضُونَ الْمِیثاقَ".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۵۸ / بحارالأنوار؛ ج۲۳، ص۲۶۵/ القمی؛ ج۱، ص۳۶۲/ نورالثقلین)

10.سوره رعد ، آیه 21 :

"وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ "

"و کسانى ‌که پیوندهایى را که خدا دستور به برقرارى آن داده، برقرارمى‌دارند؛ و از پروردگارشان مى‎ترسند؛ و از بدى حساب [روز قیامت] بیم دارند."

تفسیر ولایی :

1.امام کاظم (علیه السلام) : "وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللهُ بِهِ أَن یُوصَلَ"؛ همانا رحم آل‌محمّد (است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۶۲ / المناقب؛ ج۲، ص۱۶۸/ البرهان)

2.امام صادق (علیه السلام): رَحم آویخته به عرش است و می‌گوید: «خدایا! پیوند نما با کسی که با من پیوند نموده و قطع کن از کسی که مرا قطع نموده». این رَحِم اهل‌بیت محمّد (ص)است و خداوند نیز در این زمینه فرموده است: "وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللهُ بِهِ أَن یُوصَلَ"؛ رحم هر آنکه دارای رحم است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۶۴ / الکافی؛ ج۲، ص۱۵۱/ بحارالأنوار؛ ج۷۱، ص۱۱۵/ نورالثقلین/ البرهان/ مستدرک الوسایل؛ ج۱۲، ص۳۸۳)

11.سوره رعد ، آیه 23 :

"جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهَا وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ الْمَلاَئِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بَابٍ "

"[همان] باغ‌هاى جاویدان بهشتى که همراه پدران و همسران و فرزندان صالحشان، وارد آن مى‌شوند؛ و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد مى‌گردند."

تفسیر ولایی :

امام صادق (علیه السلام) : هرکس می‌خواهد مثل من زندگی کند و مثل من از دنیا رود و در بهشت جاودانی که خدا با دست خود کاشته وارد شود، پس ولایت علیّ‌بن‌ابیطالب (علیه السلام) را بپذیرد و دوستش را دوست بدارد و با دشمنش دشمن باشد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۶۸ الکافی، ج۱، ص۲۰۹/ نورالثقلین)

12.سوره رعد ، آیه 25 :

"وَ الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُوْلَئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ "

"آن‌ها که عهد الهى را پس از محکم‌کردن مى‌شکنند، و پیوندهایى را که خدا دستور به برقرارى آن داده قطع مى‌کنند، و در روى زمین فساد مى‌نمایند، براى آنهاست لعنت [و دورى از رحمت الهى]؛ و مجازات سراى آخرت."

تفسیر ولایی :

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) : "الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ"؛ منظور از عَهْدَ اللهِ امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. و او کسی است که خدا در عالم ذر و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در غدیرخم از مردم [برای یاری او] پیمان گرفته است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۷۸ / القمی؛ ج۱، ص۳۶۳/ نورالثقلین؛ «ثم قال ... سوء الدار» محذوف)

13.سوره رعد ، آیه 29 :

"أَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ طُوبَى لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ "

"کسانى‌ که ایمان آوردند و کارهاى شایسته انجام دادند، براى آن‌ها پاکیزه‌ترین [زندگى] و سرانجام نیک است."

تفسیر ولایی :

1.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : از امام باقر (علیه السلام) روایت است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: خوش به حال کسی که قائم اهل‌بیت مرا ببیند و در غیبت و پیش از قیامش از وی پیروی کند و دوستان او را دوست و دشمنانش را دشمن بدارد، اینان دوستان و رفقای من هستند، و روز قیامت نزد من بسیار گرامی می‍باشند!.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۸۴ / بحارالأنوار؛ ج۵۱، ص۷۲/ نورالثقلین)

2.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : امام باقر (علیه السلام) فرمود: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مورد طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ؛ سؤال شد. فرمود: «درختی است در بهشت که ریشه‌اش در خانه‌ی من و شاخه‌اش بالای سر اهل بهشت است». بار دیگر سؤال شد. فرمود: «درختی است در بهشت که ریشه‌اش در خانه‌ی علی (علیه السلام) و شاخه‌اش بالای سر اهل بهشت است». گفته شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! در مورد آن از شما پرسیدم، فرمودید: «ریشه‌اش در خانه‌ی من و شاخه‌اش بالای سر اهل بهشت است»!. فرمود: «خانه‌ی من و خانه‌ی علی (علیه السلام) یکی است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۹۲ / فرات الکوفی؛ ص۲۰۹/ نورالثقلین/ البرهان)

14.سوره رعد ، آیه 38 :

"وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلاً مِنْ قَبْلِکَ وَ جَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجاً وَ ذُرِّیَّةً وَ مَا کَانَ لِرَسُولٍ أَنْ یَأْتِىَ بِآیَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللهِ لِکُلِّ أَجَلٍ کِتَاب"

"و ما پیش از تو [نیز] پیامبرانى فرستادیم؛ و براى آن‌ها همسران و فرزندانى قراردادیم؛ و هیچ پیامبرى نمى‌توانست معجزه‌اى بیاورد، مگر به اذن خدا و براى هر سرنوشتى موعد مقرّرى است."

تفسیر ولایی :

1.امام صادق (علیه السلام) : خداوند عزّوجل در کتابش فرموده است:" وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِّن قَبْلِکَ وَ جَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَ ذُرِّیَّةً و ما ذُرّیّه"‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستیم.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۰۴ / الکافی؛ ج۸، ص۸۱/ الأمالی للطوسی؛ ص۶۷۸/ بشارهًْ المصطفی؛ ص۸۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ؛ ص۲۴۲/ فرات الکوفی؛ ص۲۱۶/ المحاسن؛ ج۱، ص۱۷۴/ المناقب؛ ج۴، ص۲۱۵/ نورالثقلین/ البرهان)

2.امام صادق (علیه السلام): ما بازماندگان پیامبریم و مادرمان فاطمه (سلام الله علیها) است؛ هرچه خداوند به تمام مرسلین داده است به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) نیز بخشیده چنانکه به پیامبران (ع) قبل نیز داده شده است. سپس این آیه را خواند: "وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلًا مِنْ قَبْلِکَ وَ جَعَلْنا لَهُمْ أَزْواجاً وَ ذُرِّیَّةً".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۰۴ / بحارالأنوار؛ ج۲۴، ص۲۶۵/ المحاسن؛ ج۱، ص۱۵۵)

15.سوره رعد ، آیه 43 :

"وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَى بِاللهِ شَهِيداً بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ "

"آن‌ها كه كافر شدند مى‌گويند: «تو پيامبر نيستى»! بگو: «كافى است كه خداوند، و كسى‌ كه علم كتاب [و آگاهى بر قرآن] نزد اوست، ميان من و شما گواه باشند»."

تفسیر ولایی :

1.امام باقر (علیه السلام) : منظور از این آیه ما هستیم. علی (علیه السلام) اوّل و افضل و بهترین ما بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶ / بحارالأنوار؛ ج۲۶، ص۱۷۲ / بصایرالدرجات؛ ص۲۱۴/ المناقب؛ ج۴، ص۴۰۰/ وسایل الشیعهًْ؛ ج۲۷، ص۱۹۹؛ «و افضلنا و خیرنا بعد النبی» محذوف/ وسایل الشیعهًْ؛ ج۲۷، ص۱۸۱/ نورالثقلین/ البرهان)

2.امام باقر (علیه السلام) ک این آیه در مورد علی (علیه السلام) نازل شده که او عالم امّت بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶ / بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۲/ بصایرالدرجات؛ ص۲۱۵/ العیاشی؛ ج۲، ص۲۲۱/ مستدرک الوسایل؛ ج۱۷؛ ص۳۳۴/ نورالثقلین/ البرهان)

3.امام باقر (علیه السلام) : عبدالله‌بن‌عطا گوید: من نزد امام باقر (علیه السلام) نشسته بودم که گذر عبداللَّه سلام به آنجا افتاد. به او گفتم: «فدای تو شوم، این است پسر کسی‌که نزد او است علم الکتاب»؟! فرمود: «نه ولکن آن شخص، صاحب شما علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است که آیاتی از قرآن درباره‌ی او نازل شده است مثل آیه: وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۳۲ / بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۴/ الطرایف؛ ج۱، ص۴۹؛ «نزلت» بدل «نزل»/ العمدهًْ؛ ص۱۲۳/ العمدهًْ؛ ص۲۹۰)

*سوره ابراهیم :

16.سوره ابراهیم ، آیه 5 :

"وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللهِ إِنَّ في ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ "

"ما موسى را با آیات [و معجزات] خود فرستادیم [و دستور دادیم]؛ قومت را از تاریکى‎ها به‌سوى نور خارج ساز و ایّام اللهِ [روزهاى خاصّ الهى] را به آنان یادآورى کن. در این، نشانه‎هایى است براى هر شکیباى شکرگزار."

تفسیر ولایی :

امام باقر (علیه السلام) : صَبَّارٌ کسی است که بسیار صبر می‌کند بر سختی‎ها و ناملایماتی که بر او وارد می‎شود و آزار و اذیّتی که در راه ما اهل بیت می‎بیند تحمّل می‌کند و خدا را به‌خاطر ولایت ما اهل بیت (ع) بسیار شکر می‎کند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۴۰ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۲۰)

17.سوره ابراهیم ، آیه 18 :

"مَثَلُ الَّذينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمالُهُمْ كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ في يَوْمٍ عاصِفٍ لا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلى شَيْ‌ءٍ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعيدُ "

"کسانى که به پروردگارشان کافر شدند، اعمالشان همچون خاکسترى است در برابر وزش تندباد در یک روز طوفانى؛ آن‌ها توانایى ندارند کمترین چیزى از آنچه را انجام داده‌اند، به دست آورند و این همان گمراهى دور و دراز است."

تفسیر ولایی :

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) : آن که به ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) اقرار نکند، عملش باطل گردد؛ مانند خاکستری که چون بادی بر آن گذر کند، آن را با خود ببرد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۶۴ / بحارالأنوار، ج۹، ص۲۱۷/ القمی، ج۱، ص۳۶۸/ نورالثقلین/ البرهان)

18.سوره ابراهیم ، آیه 24 و 25 :

"أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ [24]"

"آیا ندیدى چگونه خداوند «کلمه‌ی طیّبه» [و گفتار پاکیزه] را به درخت پاکیزه‌اى تشبیه کرده که ریشه‌ی آن [در زمین] ثابت و شاخه‌ی آن در آسمان است؟!"

"تُؤْتي أُكُلَها كُلَّ حينٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ يَضْرِبُ اللهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ [25]"

"هرزمان میوه‌ی خود را به اذن پروردگارش مى‌دهد و خداوند براى مردم مَثَل‌ها مى‌زند، شاید متذکّر شوند [و پند گیرند]."

تفسیر ولایی :

امام باقر (علیه السلام) : مقصود از شجره، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است که نَسَب ایشان در بنی‌هاشم استوار است. تنه‌ی آن درخت، علی (علیه السلام) است و ریشه‌ی آن فاطمه (سلام الله علیها) است و شاخه‌هایش امامان (می‌باشند و برگ‌های آن شیعیان هستند و هرگاه فردی از آنان بمیرد، برگی از این درخت بیفتد و چون پای به جهان گذارد، برگی بر آن برویَد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۷۰ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص139)

19.سوره ابراهیم ، آیه 26 :

"وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ "

"و «کلمه‌ی خبیثه» [و سخن ناپاک] را به درخت ناپاکى تشبیه کرده که از زمین ریشه‌کن شده و قرار و ثباتى ندارد."

تفسیر ولایی :

1.امام باقر (علیه السلام) : خداوند برای دشمنان آل محمّد (ص) مَثَلی زد و فرمود: "وَ مَثَلُ کَلِمَةٍ خَبِیثَةٍ کَشَجَرَةٍ خَبِیثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۷۶ / بحارالأنوار، ج۹، ص۲۱۷/ القمی، ج۱، ص۳۶۹)

2.امام صادق (علیه السلام) : این مثالی است که پروردگار متعال درباره‌ی اهل بیت (ع) زده است و درباره‌ی آنان که با پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (ع) دشمنی ورزیدند، فرموده است: "وَ مَثلُ کَلِمَةٍ خَبِیثَةٍ کَشَجَرَةٍ خَبِیثَةٍ اجْتُثَّتْ مِن فَوْقِ الأَرْضِ مَا لَهَا مِن قَرَار"ٍ.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۷۶ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۴۲/ العیاشی، ج۲، ص۲۲۵/ البرهان)

 

20.سوره ابراهیم ، آیه 27 :

"يُثَبِّتُ اللهُ الَّذينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ وَ يُضِلُّ اللهُ الظَّالِمينَ وَ يَفْعَلُ اللهُ ما يَشاءُ"

" خداوند کسانى را که ایمان آوردند، به سبب گفتار و اعتقاد استوار در این جهان و در سراى دیگر، ثابت ‌قدم مى‌دارد و ستمکاران را گمراه مى‌سازد، [و لطف خود را از آن‌ها به سبب اعمالشان برمى‌گیرد] و خداوند هرچه را اراده کند [و مصلحت باشد] انجام مى‌دهد."

تفسیر ولایی :

1.امام صادق (علیه السلام) : هرگاه زمان مرگ یکی از طرفداران و شیعیان ما فرامی‌رسد شیطان از راست و چپ به بالین او می‌آید تا او را از آنچه بدان اعتقاد دارد گمراه سازد، ولی خداوند عزّوجلّ از آن جلوگیری می‌کند و نمی‌گذارد و این همان فرمایش خداوند متعال است یُثَبِّتُ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۷۸ / من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۳۴/ العیاشی، ج۲، ص۲۲۵/ نورالثقلین)

2.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : براءبن‌عازب گوید پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مورد آیه: یُثَبِّتُ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ؛]این ثبات قدم و استواری عقیده[فرمود: هنگام سؤال از اموات در عالم قبر است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۷۸/ بحارالأنوار، ج۶، ص۲۲۸/ الأمالی للطوسی، ص۳۷۷/ بحارالأنوار، ج۶، ص۲۲۷؛ «فی الحیاهًْ الدّنیا ... إلی آخر» محذوف/ البرهان)

21.سوره ابراهیم ، آیه 35 :

"وَ إِذْ قالَ إِبْراهيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْني وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ "

"[به یاد آورید] زمانى را که ابراهیم گفت: «پروردگارا! این شهر [مکّه] را شهر امنى قرار ده و من و فرزندانم را از پرستش بت‌ها دور نگاه دار»."

تفسیر ولایی :

امام صادق (علیه السلام) : ابراهیم خلیل الله (علیه السلام) به درگاه پروردگارش دعا کرد و گفت: رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ؛ دعایش پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) را شامل شد و خداوند او را با نبوّت گرامی داشت و دعایش امیرالمؤمنین علیّ‎بن‎ابی‌طالب (علیه السلام) را شامل شد، و خداوند او را به امامت و جانشینی اختصاص داد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۹۴/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۴۱/ فرات الکوفی، ص۲۲۱)

22.سوره ابراهیم ، آیه 36 :

"رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثيراً مِنَ النَّاسِ فَمَنْ تَبِعَني فَإِنَّهُ مِنِّي وَ مَنْ عَصاني فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحيمٌ "

"پروردگارا! آن‌ها (بت‌ها) بسیارى از مردم را گمراه ساختند. هرکس از من پیروى کند از منست و هرکس نافرمانى من کند، تو آمرزنده و مهربانى."

تفسیر ولایی :

1.امام باقر (علیه السلام)- ابی‌عبیده از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: «هرکس که ما را دوست داشته باشد، از زمره‌ی ما اهل بیت (خواهد بود». من عرض کردم: «فدایت شوم! واقعاً از شما هستند»؟ فرمود: «به خدا قسم! که از ما هستند. مگر تو این سخن ابراهیم (علیه السلام) را نشنیده‌ای: "فَمَن تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی"»؟!

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۰۴ / العیاشی، ج۲، ص۲۳۱/ نورالثقلین/ البرهان)

2.امام علی (علیه السلام) : ما سزاوارترین مردم به حضرت ابراهیم (علیه السلام) هستیم و از او ارث می‌بریم و ما همان خویشاوندان]رسول خدا (صلی الله علیه و آله) [هستیم که وارث کعبه‌ایم و ما آل ابراهیم (علیه السلام) هستیم. آیا از دین ابراهیم (علیه السلام) برمی‌گردید درحالی‌که خدای متعال فرمود: "فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۰۴/ بحارالأنوار، ج۳۲، ص۹۶/ الاحتجاج، ج۱، ص۱۶۰/ نورالثقلین)

23.سوره ابراهیم ، آیه 37 :

"رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوي إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ "

"پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را در سرزمین بى‌آب و علفى، در کنار خانه‌اى که حرم توست، ساکن ساختم تا نماز را برپا دارند، تو دل‌هاى گروهى از مردم را متوجّه آن‌ها ساز و از ثمرات به آن‌ها روزى ده، شاید آنان شکر تو را به‌جاى آورند."

تفسیر ولایی :

1.امام علی (علیه السلام) : ما اهل بیتی هستیم که پدرمان ابراهیم (علیه السلام) برایمان دعا کرده و فرموده است: "فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ". مقصود خداوند از این آیه فقط ما هستیم».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۱۰ / کتاب سلیم بن قیس، ص۸۸۴)

2.امام صادق (علیه السلام): ای کسی که ما را به وصایت امتیاز بخشیده و به ما علم گذشته و آینده را داده و دل‌های مردم را متوجّه ما نموده و ما را وارث انبیاء (ع) قرار داده‌ای.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۱۲ / بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۱۲/ نورالثقلین)

24.سوره ابراهیم ، آیه 45 :

"وَ سَكَنْتُمْ في مَساكِنِ الَّذينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ وَ تَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنا بِهِمْ وَ ضَرَبْنا لَكُمُ الْأَمْثالَ "

"[آرى شما بودید که] در منازل [و کاخ‌هاى] کسانى که به خویشتن ستم کردند، ساکن شدید و براى شما آشکار شد چگونه با آنان رفتار کردیم و براى شما، مثال‌ها [از سرگذشت پیشینیان] زدیم [باز هم بیدار نشدید]."

تفسیر ولایی :

امام صادق (علیه السلام) : سعدبن‌عمر از تعدادی از کسانی که در زمان امام صادق (علیه السلام) حضور داشتند، نقل می‌کند: یادی از خانه‌های عبّاسیان کردند، مردی گفت: «خداوند، ویرانه‌های آن را به ما نمایاند و یا این خانه‌ها را به دست ما ویران کرد». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «چنین مگو! چرا که این منازل، خانه و مسکن حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و اصحاب او خواهد شد. مگر این آیه را نشنیده‌ای که خداوند متعال می‌فرماید: "وَ سَکَنتُمْ فِی مَسَاکِنِ الَّذِینَ ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ"»؟!

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۲۴/ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۴۷/ العیاشی، ج۲، ص۲۳۵/ نورالثقلین/ البرهان)