آیات ولایت در قرآن - جزء نوزدهم

" بسم الله الرحمن الرحیم "

" آیاتی که در جزء نوزدهم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "

1.سوره فرقان ، آیه 23 :

"وَ قَدِمْنا إِلى ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً "

"و ما به‌ سراغ اعمالى كه انجام داده‌اند مى‌رويم، و همه را همچون غبارى پراكنده [در هوا] قرار مى‌دهيم."

تفسیر ولایی :

1.امام رضا (ع) : خداوند عمل افراد را تنها با ولایت ما اهل بیت می‌پذیرد و هرکس ولایت ما اهل بیت را نداشته باشد مشمول این آیه خواهد بود: "وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۳۸۴/ مستدرک الوسایل، ج۱، ص۱۷۵)

2. پیامبر (ص) : این افراد را چه شده است که هرگاه از خاندان ابراهیم سخن به میان می‌آید خوشحال می‌شوند و چهره‌هایشان گشاده می‌گردد، و اگر از خاندان محمّد (ص) صحبت شود، در دل، آن را ناپسند می‌دارند»؟ قسم به خدایی که جان محمّد (ص) در کف اوست، اگر بنده‌ای در روز قیامت اعمالی به‌اندازه‌ی اعمال هفتاد پیامبر را عرضه کند، خداوند آن را از او قبول نمی‌کند تا اینکه او را طرفدار ولایت من و ولایت خاندانم ببیند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۰۰/ البرهان)

2.سوره فرقان ، آیه 25 :

"وَ يَوْمَ تَشَقَّقُ السَّماءُ بِالْغَمامِ وَ نُزِّلَ الملائكة تَنْزيلاً "

"و [همان] روزى كه آسمان با ابرها شكافته مى‌شود، و فرشتگان پى‌در‌پى نازل مى‌گردند."

تفسیر ولایی :

امام صادق (ع) : ابن‌ظبیان گوید: از امام صادق (ع) در مورد آیه: "وَ یَوْمَ تَشَقَّقُ السَّمَاء بِالْغَمَامِ وَ نُزِّلَ المَلَائِکَةُ تَنزِیلًا" پرسیدم، ایشان فرمود: «منظور از الْغَمَامُ امیرالمؤمنین (ع) است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۰۰ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۹۰/ القمی، ج۲، ص۱۱۳/ نورالثقلین/ البرهان)

3.سوره فرقان ، آیه 27 :

"وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى يَدَيْهِ يَقُولُ يا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبيلاً "

"روزى كه ستمكار دستان خود را [از شدّت حسرت] به دندان مى‌گزد و مى‌گويد: «اى كاش با رسول [خدا] راهى برگزيده بودم»!"

تفسیر ولایی :

1.امام صادق (ع) : حمادبن‌حریز از امام صادق (ع) روایت کرده که ایشان در مورد آیه: "یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلا" فرمود: «منظور از این آیه، امام علیّ‌بن‌ابی‌طالب (است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۰۲/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۶۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۷۰/ البرهان/ البرهان)

2.امام باقر (ع) : "یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ"؛ یعنی [ای کاش] در کنار پیامبر (ص) علی (ع) را نیز قبول می‌کردم.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۰۲ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۳)

4.سوره فرقان ، آیه 29 :

" لَقَدْ أَضَلَّني عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَني وَ كانَ الشَّيْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولاً "

"او مرا از يادآورى [حق] گمراه ساخت بعد از آنكه [ياد حق] به‌سراغ من آمده بود». و شيطان هميشه انسان را تنها و بى‌ياور مى‌گذارد."

تفسیر ولایی :

امام باقر (ع) : منظور از سبیل در اینجا علی (ع) است؛" یَا وَیْلَتَی لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا، لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْر"ِ؛ و منظور از ذکر در اینجا امام علی (است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۰۸ / البرهان)

5.سوره فرقان ، آیه  30 :

"وَ قالَ الرَّسُولُ يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً "

"و پيامبر عرضه داشت: «پروردگارا! قوم من قرآن را متروك ساختند»."

تفسیر ولایی :

1.پیامبر (ص) : من نخستین کسی هستم که روز قیامت بر خدای عزیز جبّار با کتابش و اهل بیتم وارد شوم، سپس امّتم [وارد شوند] پس از آن‌ها بپرسم با کتاب خدا و اهل بیت من چه کردید؟

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۱۰/ الکافی، ج۲، ص۶۰۰ / نورالثقلین)

2.امام علی (ع) : همانا من آن ذکری هستم که از آن گمراه شد، راهی هستم که از آن منحرف شد و ایمانی هستم که به آن کفر ورزید و قرآنی هستم که آن را متروک گذاشت و دینی هستم که آن را تکذیب کرد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۱۰ / الکافی، ج۸، ص۲۸ / البرهان)

6.سوره فرقان ، آیه 50:

"وَ لَقَدْ صَرَّفْناهُ بَيْنَهُمْ لِيَذَّكَّرُوا فَأَبى أَكْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ كُفُوراً "

"ما اين آيات را به‌صورت‌هاى گوناگون براى آنان بيان كرديم تا متذكّر شوند، ولى بيشتر مردم از هر كارى جز انكار و كفر ابا دارند."

تفسیر ولایی :

امام باقر (ع) : ابوحمزه از امام باقر (ع) نقل کرد که فرمود: جبرئیل این آیه را این‌چنین نازل کرد: "فَأَبَی أَکْثَرُ النَّاسِ" به ولایت علی (ع) "إِلَّا کُفُورًا".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۰ الکافی، ج۱، ص۴۲۴/ البرهان)

7.سوره فرقان ، آیه 53 :

"وَ هُوَ الَّذي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ وَ جَعَلَ بَيْنَهُما بَرْزَخاً وَ حِجْراً مَحْجُوراً "

"او كسى است كه دو دريا را در كنار هم قرارداد؛ اين گوارا و شيرين، و آن شور و تلخ؛ و در ميان آن‌ها برزخى قرار داد [تا با هم مخلوط نشوند گويى هريك به ديگرى مى‌گويد]: دور باش و نزديك نيا!"

تفسیر ولایی :

1.امام علی (ع) : از امام باقر (ع) از پدرشان از جدّشان روایت شده که امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «آن‌ها را به بهترین مثل‌های قرآن، یعنی عترت پیامبر (ص) نامگذاری کنید. "هَذَا عَذْبٌ فُراتٌ"، پس از آن بنوشید و" هَذَا مِلْحٌ أُجاجٌ"، پس از آن دوری کنید».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۲ / بحارالأنوار، ج۸۹، ص۱۱۵)

2.امام باقر (ع) : ای اباسعید! تو بر سر آبی می‌روی که ولایت ما را در هر روزی سه‌بار انکار می‌کند؛ راستی خدای عزّوجلّ ولایت ما را بر آن‌ها پیشنهاد کرد و هرکدام ولایت ما را پذیرفتند، شیرین و پاکیزه شدند و آنکه منکر ولایت ما شد، خدای عزّوجلّ او را تلخ و شور و بدمزه ساخت.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۲/ الکافی، ج۶، ص۳۹۰ / نورالثقلین)

8.سوره فرقان ، آیه 54 :

"وَ هُوَ الَّذي خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّكَ قَديراً "

"او كسى است كه از آب، انسانى را آفريد؛ سپس او را [داراى] نسب و سبب قرار داد [و نسل او را از اين دو طريق گسترش داد]؛ و پروردگار تو همواره توانا بوده است."

تفسیر ولایی :

1.پیامبر (ص) : خداوند نطفه‌ی سفید و درخشانی را آفرید و آن را از پشتی به پشت دیگر منتقل ساخت تا اینکه به صلب عبدالمطلّب رسید، آنگاه آن را به دو نیم کرد، نیمی در صلب عبدالله و نیمی دیگر در صلب ابوطالب قرار گرفت. من پیامبر (ص) از عبدالله و علی (ع) از ابی‌طالب آفریده شد. سخن خداوند متعال که می‌فرماید: وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً اشاره به خلقت ماست.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۴ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۲/ روضهًْ الواعظین، ج۱، ص۷۱؛ «نطفتی» بدل «نطفهًْ»/ نورالثقلین)

2.امام باقر (ع) : ابن‌شهرآشوب از گروهی از اهل تسنّن و امام محمّد باقر (ع) روایت می‌کند که درباره‌ی آیه‌ی وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ المَاء بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا فرمود: «منظور از این افراد: حضرت محمّد (ص) و علی و حسن و حسین (ع) وَ کانَ رَبُّکَ قَدِیراً حضرت قائم (عج) در آخرالزمان است، زیرا از میان صحابه تنها کسی که با رسول خدا (ص) هم نسبت هم پیوند سببی و هم خویشاوندی داشت، حضرت علی (ع) بود به همین دلیل است که به خاطر سبب و نسب ارث می‌برد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۵۰ / بحارالأنوار، ج۴۳، ص۱۰۶/ الصراط المستقیم، ج۱، ص۱۷۲؛ «لانه لم یجتمع ... و الصهر علی (» محذوف/ المناقب، ج۲، ص۱۸۱ / البرهان)

9.سوره فرقان ، آیه 55 :

"وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللهِ ما لا يَنْفَعُهُمْ وَ لا يَضُرُّهُمْ وَ كانَ الْكافِرُ عَلى رَبِّهِ ظَهيراً "

"و آنان جز خدا چيزهايى را مى‌پرستند كه نه به آنان سودى مى‌رساند و نه زيانى؛ و كافران هميشه در برابر پروردگارشان [در طريق كفر] پشتيبان يكديگرند."

تفسیر ولایی :

امام باقر (ع) : ابوحمزه گوید: از امام باقر (ع) در مورد آیه‌ی "وَ کَانَ الْکَافِرُ عَلَی رَبِّهِ ظَهِیرًا" پرسیدم که ایشان فرمود: «تفسیرش در بطن قرآن است: علی (ع) در ولایت و فرمانبرداری، ربّ او بود، و آن کلمه‌ی الرَّبُّ [که با الف و لام] است، به‌معنای خالقِ فراتر از وصف می‌باشد». امام باقر (فرمود: «همانا علی (ع) نشانه‌ای برای محمّد (ص) است، و پیامبر (ص) را به ولایت علی (ع) فرامی‌خواند».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۵۴ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۹/ بصایرالدرجات، ص۷۷/ نورالثقلین/ البرهان)

10.سوره فرقان ، آیه 63 :

"وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً "

"بندگان [خاص خداوند] رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى‌تكبّر بر زمين راه مى‌روند و هنگامى‌كه جاهلان آن‌ها را مخاطب سازند [و سخنان نابخردانه گويند]، به آن‌ها سلام مى‌گويند [و با بى‌اعتنايى و بزرگوارى مى‌گذرند]."

تفسیر ولایی :

1.امام علی (ع) : این آیه درباره‌ی ما نازل شده است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۶۸/ بحارالأنوار، ج۴۱، ص۵۴/ المناقب، ج۲، ص۱۰۴)

2.امام صادق (ع) : از آیات" الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً" تا [آیه] "حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً" که حدود سیزده آیه است درباره‌ی اوصیای الهی نازل شده که با آرامش و بی‌تکبّر بر روی زمین راه می‌روند. وقتی که حجّت حق ظهور کند، هر دشمن کینه‌ورز بر او عرضه شود، که اگر اعتراف به اسلام که همان قبول ولایت است بنماید، آزاد می‌گردد. و درصورت خودداری از پذیرش ولایت گردنش زده شود، مگر قبول کند که مثل اهل کتاب جزیه پرداخت کند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۶۸/  بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۷۳/ فرات الکوفی، ص۲۹۲؛ «عرفوا» بدل «عرضوا»)

11.سوره فرقان ، آیه 70 :

"إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللهُ غَفُوراً رَحيماً "

"مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل مى‌كند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است!"

تفسیر ولایی :

1.پیامبر (ص) : دوستی ما اهل بیت موجب از بین رفتن گناهان می‌گردد و نیکی‌ها را چند برابر می‌کند و خداوند تبارک‌وتعالی از دوستداران ما اهل بیت ظلم‌هایی را که نسبت به بندگان کرده‌اند، تحمّل می‌کند، مگر آن دسته از ظلم‌هایی که در آن اصرار و ظلم نسبت به مؤمنان باشد، و به بدی‌ها دستور می‌دهد که تبدیل به حسنات شوند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۹۲/ الأمالی للطوسی، ص۱۶۵ / نورالثقلین/ البرهان؛ «اصرار» بدل «اضرار»)

2.پیامبر (ص) : دوست داشتن علیّ‌بن‌ابی‌طالب (ع) گناهان را پاک می‌کند، همان‌طور که آتش هیزم‌ها را نابود می‌کند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۹۶/ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۳۶)

12.سوره فرقان ، آیه 74 :

"وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً “

"و كسانى كه مى‌گويند: «پروردگارا! همسران و فرزندانمان را مايه‌ی روشنى چشم ما قرار ده، و ما را پيشوايى براى پرهيزگاران گردان»."

تفسیر ولایی :

1.پیامبر (ص) : درباره‌ی سخن خداوند متعال: رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً پیامبر (ص) فرمود: «ای جبرئیل! منظور از مِنْ أَزْواجِنا کیست»؟ گفت: «خدیجه». پیامبر (ص) فرمود: «و منظور از: وَ ذُرِّیَّاتِنا»؟ گفت: «فاطمه (س) ». و فرمود: «منظور از قُرَّةَ أَعْیُنٍ»؟ گفت: «حسن و حسین (ع)». فرمود: «وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً؛ علیّ‌بن‌ابی‌طالب (ع) ».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۰۲ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۳۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۱/ فرات الکوفی، ص۲۹۴/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۳۹/ القمی، ج۲، ص۱۱۷/ نورالثقلین/ البرهان)

2.امام صادق (ع) : ابان‌بن‌تغلب گوید: از امام صادق (ع) درباره‌ی این آیه وَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً پرسیدم. فرمود: «ما اهل بیت (ع) هستیم».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۰۲ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۳۴/ القمی، ج۲، ص۱۱۷/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۳۹/ نورالثقلین/ البرهان)

3.امام باقر (ع) : ابوالجارود از امام باقر (ع) درباره‌ی آیه: وَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً نقل می‌کند که فرمود: «هدایت‌شدگانی هستند که به‌واسطه‌ی ما هدایت می‌شوند و این هدایت فقط برای آل محمّد (ص) است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۰۲ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۳۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۱/ البرهان)

13.سوره فرقان ، آیه 75 :

"أُوْلئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ يُلَقَّوْنَ فيها تَحِيَّةً وَ سَلاماً "

"[آرى]، آن‌ها هستند كه در برابر شكيباييشان درجات عالى بهشت به آنان پاداش داده مى‌شود؛ و در آن، با تحيّت و سلام رو‌به‌رو مى‌شوند."

تفسیر ولایی :

پیامبر (ص) : ای پسر مسعود! همانا غرفه‌های بالایی بهشت برای علیّ‌بن‌ابی‌طالب (ع) و شیعیانی است که ولایت او را قبول دارند و از دشمنانش بیزاری می‌جویند. و منظور از آیه‌ی "أُوْلَئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فِیهَا تَحِیَّةً وَ سَلَامًا" همین است؛ چراکه آنان در برابر آزارهای دنیوی صبر پیشه کردند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۰۸/  البرهان)

 

*سوره شعراء :

14.سوره شعراء ، آیه 21 :

"فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمّا خِفْتُكُمْ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْماً وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُرْسَلِينَ "

"و چون از شما ترسيدم از ميان شما فرار كردم؛ و پروردگارم به من حكمت و دانش‌ بخشيد، و مرا از پيامبران قرار داد."

ر

1.امام صادق (ع) : هنگامی‌که قائم (عج) ظهور کند این آیه را می‌خواند:" فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لِی رَبِّی حُکْماً وَ جَعَلَنِی مِنَ المُرْسَلِینَ."

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۳۲ / بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۵۷/ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۹۲/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۱۷۴)

2.امام باقر (ع) : زمانی‌که قائم (عج) ما به پا خیزد، درحالی‌که مردم را مورد خطاب قرار می‌دهد، این آیه: "فَفَرَرْتُ مِنکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لِی رَبِّی حُکْمًا وَ جَعَلَنِی مِنَ المُرْسَلِینَ" را می‌خواند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۳۲ / بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۸۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۴/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۱۷۴/ البرهان)

15.سوره شعراء ، آیه 84 :

"وَ اجْعَلْ لِي لِسانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ "

"و براى من در ميان امّت‌هاى آينده، نام نيكى قرار ده."

تفسیر ولایی :

1.امام صادق (ع) : او علیّ‌بن‌ابی‌طالب (ع) است که ولایتش بر ابراهیم عرضه شد و او گفت: «خداوندا او را از میان نسل من قرار بده و خداوند نیز دعایش را مستجاب نمود».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۶۶/ بحارالانوار، ج۵۷، ص۳۶/ الصراط المستقیم، ج۱، ص۲۵۶/ کشف الغمه، ج۱، ص۳۲۰/ کشف الیقین، ص۳۷۸/ البرهان)

2.امام رضا (ع) : یونس‌بن‌عبدالرّحمن گوید: به امام رضا (ع) عرض کردم: «عدّه‌ای از من، نام امیرالمؤمنان علی (ع) در قرآن را خواستند، من به آن‌ها گفتم: نام ایشان از این آیه استفاده می‌شود: برای آن‌ها نام نیک و مقام برجسته‌ای [در میان همه امّت‌ها] قرار دادیم!. (مریم/۵۰)». امام رضا (ع) فرمود: «درست گفتی، همین‌طور است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۶۶/ تأویل الآیات الظاهره، ص۲۹۷)

16.سوره شعراء ، آیه 100 :

"فَما لَنا مِنْ شافِعِينَ "

"[افسوس كه امروز] شفاعت‎كنندگانى براى ما وجود ‌ندارد."

تفسیر ولایی :

1.امام صادق (ع) : به خدا قسم ما شفاعت شیعیان خود را می‌کنیم تا اینکه مردم می‌گویند: "فَمَا لَنَا مِن شَافِعِینَ *وَلَا صَدِیقٍ حَمِیمٍ تا فَنَکُونَ مِنَ الْمؤْمِنِین".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۸۰ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۷/ المناقب، ج۲، ص۱۶۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۶/ نورالثقلین/ البرهان)

2.امام صادق (ع) : این آیه در مورد ما و شیعیان ما نازل شده است و خداوند ما و شیعیان ما را برتری می‌نهد؛ چرا که ما و آن‌ها اجازه‌ی شفاعت خواهیم داشت، و هرگاه که یکی غیر از شیعیان ما آن را ببیند، می‌گوید:" فَمَا لَنَا مِن شَافِعِینَ * وَ لَا صَدِیقٍ حَمِیمٍ".

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۸۲ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۵۸/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۶/ بحارالأنوار، ج۶۵، ص۶۰/ فرات الکوفی، ص۲۹۷/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۴۱/ البرهان)

17.سوره شعراء ، آیه 193 :

"نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ "

"روح الأمين آن را نازل‌ كرده است."

تفسیر ولایی :

امام باقر (ع) : سالم حنّاط گوید: به امام باقر (ع) عرض کردم: مرا از کلام خداوند عزّوجلّ: "نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ* عَلَی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمنذِرِینَ* بِلِسَانٍ عَرَبِیٍّ مُّبِینٍ"؛ آگاه فرما. امام (ع) فرمود: «منظور از آن ولایت امیرالمؤمنین (ع) است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۱۸/ الکافی، ج۱، ص۴۱۲/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۹۵/ بصایرالدرجات، ص۷۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۸/ القمی، ج۲، ص۱۲۴/ نورالثقلین/ البرهان)

18.سوره شعراء ، آیه 205 :

"أَ فَرَأَيْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِينَ "

"آيا مى‌دانى كه، اگر [باز هم] ساليانى آن‌ها را از اين زندگى بهره‌مند ‌سازيم."

تفسیر ولایی :

1.امام حسن (ع) : یوسف‌بن‌مازن راسبی نقل می‌کند: هنگامی‌که امام حسن (ع) با معاویه صلح نمود مورد ملامت قرار گرفت. به آن حضرت (ع) گفته می‌شد: «ای ذلیل‌کننده‌ی مؤمنین و سیاه‌کننده‌ی صورت‌ها». آن بزرگوار در جواب می‌فرمود: «مرا سرزنش نکنید، زیرا در این عملی که من انجام دادم صلاح و مصلحتی بود. پیغمبر خدا (در عالم خواب دید: بنی‌امیّه هر کدام پس از دیگری بالای منبر آن حضرت سخنرانی می‌کنند! رسول خدا (ص) از این خواب محزون شد، جبرئیل نزد آن حضرت آمد و سوره‌ی کوثر و سوره‌ی قدر را آورد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۲۶ / بحارالأنوار، ج۴۴، ص۵۸/ المناقب، ج۴، ص۳۶)

2.امام صادق (ع) : "أَفَرَأَیْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِینَ * ثُمَّ جَاءهُم مَّا کَانُوا یُوعَدُونَ"؛ منظور از آن خروج قائم (عج) است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۲۸ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۷۲/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۹/ البرهان)

19.سوره شعراء ، آیه 206 :

"ثُمَّ جاءَهُمْ ما كانُوا يُوعَدُونَ "

"سپس عذابى ‌كه به آن‌ها وعده داده ‌شده به‌سراغشان ‌بيايد."

تفسیر ولایی :

امام صادق (ع) : "أَفَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِینَ، ثُمَّ جاءَهُمْ ما کانُوا یُوعَدُونَ"؛ منظور خروج قائم (عج) است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۲۸/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۷۲)

20.سوره شعراء ، آیه 214 :

"وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ"

"و [نخست] خويشاوندان نزديكت را انذار كن."

تفسیر ولایی :

امام علی (ع) : عبّادبن‌عبدالله اسدی نقل می‌کند: امام علی (ع) فرمود: هنگامی‌که آیه: وَ أَنذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ نازل ‎شد، پیامبر (ص) تمامی افراد خاندانش را جمع کرد و سی‌نفر نزد آن حضرت آمدند و آن حضرت سه بار از آنان پذیرایی نمود. سپس به آن‌ها گفت: «چه کسی به جای من دین و وعده‌هایم را ضامن می‌گردد و همراه من در بهشت قرار می‌گیرد و جانشینم در بین اهلم می‌گردد»؟ سپس فردی که شریک نامی از او نبرده به پا خاست و گفت: «ای رسول‌خدا (ص) ! تو فردی را که می‎خواستی پیدا کردی». و دیگری گفت: «این امر را بر اهل بیتش عرضه کرده است». و سپس علی (ع) فرمود: «ای رسول‌خدا (ص) ! من قبول می‌کنم».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۳۴ / بحارالأنوار، ج۳۸، ص۱۴۶/ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۵۲/ العمدهًْ، ص۸۶/ نورالثقلین)

21.سوره شعراء ، آیه 216 :

"فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمّا تَعْمَلُونَ "

"و اگر تو را نافرمانى‌كنند بگو: «من از آنچه شما انجام مى‌دهيد بيزارم»!"

تفسیر ولایی :

علیّ‌بن‌ابراهیم (رح) : " فَإِنْ عَصَوْکَ"؛ یعنی اگر بعد از تو، در مورد ولایت علی (ع) و امامان (ع) از نسل ایشان، تو را نافرمانی کنند، بگو: «من از آنچه شما انجام می‌دهید بیزارم»! و نافرمانیِ پیامبر کردن در زمانی‌که از دنیا رفته است همانند نافرمانی‌کردن او در زمان زنده بودنش می‌باشد.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۴۰/  القمی، ج۲، ص۱۲۵/ نورالثقلین)

22.سوره شعراء ، آیه 224 :

"وَ الشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ "

"[پيامبر اسلام شاعر نيست]؛ شاعران كسانى هستند كه گمراهان از آنان پيروى ‌مى‌كنند."

تفسیر ولایی :

علیّ‌بن‌ابراهیم (رح) : "وَالشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ"؛ همانا منظور از آن کسانی هستند که با آراء خود دین جدیدی وضع نمودند و مردم هم از آنان پیروی نمودند. و عبارت:" أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وَادٍ یَهِیمُونَ"؛ تأکیدکننده‌ی این تفسیر است؛ یعنی کسانی که با سخنان باطل و حجّت‌های واهی و گمراه‌کننده به مناظره و مجادله بر می‌خیزند و در هر طریقی وارد می‌شوند، "وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا لَا یَفْعَلُونَ" یعنی اینکه مردم را پند می‌دهند، امّا خود پند نمی‌گیرند و از کارهای بد نهی می‌کنند، امّا خود از آن کناره‌گیری نمی‌کنند، و به کار نیک فرا می‌خوانند، امّا خود آن را انجام نمی‌دهند. ایشان کسانی هستند که خداوند متعال در مورد آن‌ها فرموده است: "وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا لَا یَفْعَلُونَ"؛ ایشان کسانی هستند که حقّ آل محمّد (ع) را غصب نموده‌اند.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۵۰/ بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۷۸/ القمی، ج۲، ص۱۲۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۱۳۲/ نورالثقلین/ البرهان)

23.سوره شعراء ، آیه 226 :

"وَ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ ما لا يَفْعَلُونَ "

"و سخنانى مى‌گويند كه [به آن‌ها] عمل نمى‌كنند؟!"

تفسیر ولایی :

علیّ‌بن‌ابراهیم (رح) : "وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لا یَفْعَلُونَ"؛ کسانی‌که مردم را پند و اندرز می‌دهند و خود، پند و اندرز نمی‌پذیرند؛ از کار ناپسند بازمی‌دارند و خود، خودداری نمی‌کنند؛ به کار پسندیده فرمان می‌دهند و خود به آن عمل نمی‌کنند و همین‌ها هستند که حقّ آل محمّد (ع) را به ستم گرفتند».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۵۲ / بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۷۸/ القمی، ج۲، ص۱۲۵)

24.سوره شعراء ، آیه 227 :

"إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللهَ كَثِيراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ "

"مگر كسانى [از آن‌ها] كه ايمان ‌آورده و كارهاى شايسته انجام دادند و خدا را بسيار ياد كردند، و به هنگامى‌كه مورد ستم واقع‌ شدند به دفاع از خويشتن [و مؤمنان] بر مى‌خاستند؛ [و از اشعارشان در اين راه كمك ‌گرفتند] و كسانى ‌كه ستم‌ كردند به‌زودى خواهند ‌دانست كه به كدامين جايگاه باز مى‌گردند!"

تفسیر ولایی :

1.امام باقر (ع) : "الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ"؛ کسانی که به خداوند و رسولش و صاحبان امر؛ امامان معصوم (ع) ایمان آورده و در آنچه ایشان به آن فرمان می‌دهند، از آن‌ها پیروی می‌کنند؛ این همان ایمان و عمل صالح است.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۵۴ /تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص800)

2.امام صادق (ع) : "وَ ذَکَرُوا اللهَ کَثیراً"؛ سؤال شد: «مراد از این ذکر کثیر چیست»؟ فرمود: «کسی که تسبیحات فاطمه زهرا (س) را بگوید خداوند را بسیار یاد کرده است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۶۵۶ /معانی الأخبار، ص۱۹۳/ نورالثقلین)

 

*سوره نمل :

25.سوره نمل ، آیه 15 :

"وَ لَقَدْ آتَیْنا داوُدَ وَ سُلَیْمانَ عِلْماً وَ قالَا الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي فَضَّلَنا عَلى کَثِیرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنِینَ "

"و ما به داوود‌ و سلیمان، دانشى عظیم دادیم و آنان گفتند: «ستایش مخصوص خداوندى است که ما را بر بسیارى از بندگان مؤمنش برترى بخشید»."

تفسیر ولایی :

1. امام علی (علیه السلام) : امام باقر (علیه السلام) فرمود: امیرالمؤمنین (علیه السلام) در شبی بسیار تاریک از منزل بیرون آمد، درحالی‌که با خود زمزمه می‌کرد: «در شب تاریک همهمه‌ای برپاست؛ همهمه همهمه، در شبی تاریک امامی بر شما خروج کرده است که پیراهن آدم (علیه السلام) بر تن و انگشتر سلیمان (علیه السلام) در دست و عصای موسی (علیه السلام) بر کف دارد».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶/ بحار الأنوار، ج۱۴، ص۸۱)

2.امام علی (علیه السلام) : در حدیث معرفتِ امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) به روشنی آمده است: من معلّم سلیمان‌بن‌داودم، من ذوالقرنین و قدرت اللَّه هستم.

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۶/ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۶)

26.سوره نمل ، آیه 16 :

"وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ داوُدَ وَ قالَ یا أَیُّهَا النّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ أُوتِینا مِنْ کُلِّ شَيْءٍ إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِینُ "

"و سلیمان وارث داود‌ شد و گفت: «اى مردم! زبان پرندگان به ما تعلیم داده‌ شده و از هرچیز به ما عطا گردیده به یقین، این فضیلت آشکارى ‌است»."

تفسیر ولایی :

1.امام سجّاد (علیه السلام) : ابوحمزه ثمالی گوید: نزد امام سجّاد (علیه السلام) بودم، در خانه‌اش درختی بود که گنجشک‌ها روی آن قرار داشتند ناگهان پرواز نموده صدایی کردند، فرمود: «اباحمزه! می‌دانی چه گفتند»؟ عرض کردم: «نه»! فرمود: «پروردگار را تقدیس نمودند و روزی امروز خود را درخواست کردند». و سپس فرمود: «ای اباحمزه (رحمة الله علیه)! زبان پرندگان به ما تعلیم داده شده و از هرچیز به ما عطا گردیده است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۶ / بحار الأنوار، ج۴۶، ص۲۳/ نورالثقلین؛ «فیها شجرهًْ فیها عصافیر» محذوف)

2.امام کاظم (علیه السلام) : ابوبصیر نقل می‌کند که امام کاظم (علیه السلام) فرمود: «... ای ابامحمّد! همانا سخن هیچ‌یک از مردم بر امام پوشیده نیست و نه سخن پرندگان و نه سخن چارپایان و نه سخن هیچ جانداری، پس هرکس این صفات را نداشته باشد، امام نیست».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۶/ بحار الأنوار، ج۲۵، ص۱۳۳/ نورالثقلین)

27.سوره نمل ، آیه 40 :

"قالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ فَلَمّا رَآهُ مُسْتَقِرّاً عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِیَبْلُوَنِي أَ أَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ وَ مَنْ شَکَرَ فَإِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌ کَرِیمٌ "

"[امّا] کسى‌ که دانشى از کتاب (آسمانى) داشت گفت: «من پیش از آنکه چشم‌برهم‌زنى، آن را نزد تو خواهم آورد»! و هنگامى‌که [سلیمان] آن (تخت) را نزد خود ثابت و پابرجا دید گفت: «این از فضل پروردگار من است، تا مرا آزمایش‌کند که آیا شُکر او را به‌جا مى‌آورم یا کفران مى‌کنم؟! و هرکس شکرکند، به نفع خود شکر مى‌کند؛ و هرکس کفران نماید [به خودش زیان ‌رسانده] چراکه پروردگار من، بى‌نیاز و بخشنده‌ است»."

تفسیر ولایی :

1.امام صادق (علیه السلام) :" قَالَ الَّذِی عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْکِتَابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَن یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ"، انگشتان دست خود را از هم باز کرد و بر سینه‌ی خویش نهاد و فرمود: «به خدا سوگند! تمام عِلم کتاب نزد ماست».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۶۴ / الکافی، ج۱، ص۲۲۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۱۸۱/ بحار الأنوار، ج۲۶، ص۱۷۰/ بصایرالدرجات، ص۲۱۲/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۴۳/ نورالثقلین)

2. پیامبر (صلی الله علیه و آله) : ابوسعید خدری گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی آیه:"الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ"، سؤال کردم. فرمود: «او وصیّ برادرم سلیمان‌بن‌داوود (علیه السلام) بود». گفتم: «ای رسول خدا! گفتار دیگر خدای عزّوجلّ: بگو: «کافی است که خداوند، و کسی که علم کتاب [و آگاهی بر قرآن] نزد اوست، میان من و شما گواه باشند»!. (رعد/۴۳)»؟ فرمود: «مقصود از آن برادرم علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است».

(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۶۴ / بحار الأنوار، ج۳۵، ص۴۲۹/ الأمالی للصدوق، ص۵۶۴؛ «شانه» بدل «ثنایه»/ روضهًْ الواعظین، ج۱، ص۱۱۱/ البرهان/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۱۸۸/ نورالثقلین؛ «فقلت له یا رسول الله ... ابی طالب» محذوف)