توضیحات
" بسم الله الرحمن الرحیم "
" آیاتی که در جزء بیستم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "
1.سوره نمل ، آیه 59 :
"قُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ سَلامٌ عَلى عِبادِهِ الَّذِینَ اصْطَفى آللهُ خَیْرٌ أَمّا یُشْرِکُونَ "
"بگو: «ستایش مخصوص خداست و سلام بر بندگان برگزیده‌اش»! آیا خداوند بهتر است یا بت‌هایى‌که همتاى او قرار مى‌دهند؟!"
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : از انس روایت است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند گروهی را آفرید که نه از اولاد آدم (علیه السلام) و نه از فرزندان ابلیس‌اند و همیشه دشمنان علی (علیه السلام) را لعن می‌کنند»! «اصحاب پرسیدند آن‌ها کیستند»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آن‌ها پرندگانی هستند که قنبره نام دارند و به هنگام سحر بر شاخه‌ی درختان ندا می‌کنند؛ لعنت خدا بر دشمنان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) باد! سپس بر آن حضرت (علیه السلام) درود فرستاده و می‌گویند: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ سَلامٌ عَلی عِبادِهِ الَّذِینَ اصْطَفی».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۸۴ / کشف الیقین، ص۴۲۹)
2.سوره نمل ، آیه61:
"أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَراراً وَ جَعَلَ خِلالَها أَنْهاراً وَ جَعَلَ لَها رَواسِيَ وَ جَعَلَ بَیْنَ الْبَحْرَیْنِ حاجِزاً أَ إِلهٌ مَعَ اللهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْلَمُونَ "
"یا کسى‌که زمین را مستقرّ و آرام قرار داد و میان آن نهرهایى روان ساخت و براى آن کوه‌هاى ثابت و استوار ایجاد کرد و میان دو دریا مانعى قرار داد [تا آب شور و شیرین با هم مخلوط نشود؛ بااین‌حال] آیا معبودى با خداست؟! [چنین نیست] بلکه بیشتر آنان نمى‌دانند [و جاهلند]."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ابوالجارود از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی سخن خداوند عزّوجلّ: "أَ إِلَهٌ مَّعَ اللهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْلَمُونَ" روایت میکند که فرمود: «یعنی امام هدایت کننده با امام گمراهی در یک دوره می‌باشند»؟!
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۸۶/ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۶۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۹۷/ البرهان)
3.سوره نمل ، آیه 82 :
"وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ "
"و هنگامى‌که فرمان عذاب آن‌ها فرا رسد [و در آستانه‌ی رستاخیز قرار گیرند]، جنبنده‌اى را از زمین براى آن‌ها خارج مى‌کنیم که با آنان سخن مى‌گوید که مردم به آیات ما ایمان نمى‌آوردند."
تفسیر ولایی :
1.امام رضا (علیه السلام) : "أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ". منظور از دابة الارض، علی (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۰۲ / بحار الأنوار، ج۳۹، ص۲۴۴/ المناقب، ج۳، ص۱۰۲)
2.امام باقر (علیه السلام) : ابوبصیر گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «مردم درباره آیه: "وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ" چه می‌گویند»؟ پس فرمود: «منظور از جنبنده، امیرالمؤمنین (علیه السلام) است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۰۲/ بحار الأنوار، ج۵۳، ص۱۱۲/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۰۰؛ «ای شیء یقول الناس فی هذه الآیهًْ» محذوف)
4.سوره نمل ، آیه 83 :
"وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ "
"[به خاطر آور] روزى را که ما از هر امّتى، گروهى را از کسانى که آیات ما را تکذیب مى‌کردند محشور مى‌کنیم و آن‌ها را نگه مى‌داریم تا به یکدیگر ملحق شوند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): نخستین کسی که قبرش می‌شکافد و زنده شده و به دنیا بازمی‌گردد حسین‌بن‌علی (علیه السلام) است و این رجعت عمومی نیست [که تمام مردگان زنده شده سر از قبر درآورند] بلکه افراد خاصّی به دنیا برمی‌گردند که یا مؤمن خالص و یا مشرک محض باشند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۱۰ / مختصر البصایر، ص۱۰۷)
5.سوره نمل ، آیه 89 :
"مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ "
"کسانى‌که کار نیکى انجام دهند پاداشى بهتر از آن خواهند داشت؛ و آنان از وحشت آن روز درامانند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : جابر نقل میکند که امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: و هرکس کار نیکی انجام دهد، بر نیکی‌اش می‌افزاییم. (شوری/۲۳)، فرمود: «هرکس اوصیاء آل محمّد (صلی الله علیه و آله) را دوست بدارد و از سنّت آن‌ها پیروی کند، این دوستی موجب افزایش ولایت سایر پیامبران و اوصیاء (علیهم السلام) گذشته تا به آدم (علیه السلام) میشود، همین است معنی آیه: مَنْ جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها که موجب دخول بهشت میشود. خداوند در این آیه می‌فرماید: بگو: «هر اجر و پاداشی از شما خواسته‌ام برای خود شماست». (سبأ/۴۷) که موجب هدایت و نجات شما از عذاب خدا در روز قیامت میشود».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۲۲ / الکافی، ج۸، ص۳۷۹/ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۲۵۲/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۳۲/ نورالثقلین)
6.سوره نمل ، آیه 90 :
"وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَکُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ "
"آن‌ها که کار بدى انجام دهند، به صورت در آتش افکنده مى‌شوند؛ آیا جزایى جز آنچه عمل مى‌کردید خواهید داشت؟!"
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : جابر (رحمة الله علیه) گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! اگر اُمّت من آن‌قدر روزه بگیرند که شبیه میخ شوند و آن‌قدر نماز بخوانند که قامتشان چون کمان خمیده شود، امّا کینه‌ی تو را به دل داشته باشند، خداوند حتماً آنان را با صورت در آتش خواهد افکند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۳۰ / شواهد التنزیل؛ ج۱، ص۵۵۰/ البرهان)
7.سوره نمل ، آیه 93 :
"وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ سَیُرِیکُمْ آیاتِهِ فَتَعْرِفُونَها وَ ما رَبُّکَ بِغافِلٍ عَمّا تَعْمَلُونَ "
"بگو: «ستایش مخصوص خداست، به‌زودى نشانه‌هایش را به شما نشان مى‌دهد تا آن را بشناسید و پروردگار تو از آنچه انجام مى‌دهید غافل نیست»."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) : "سَیُرِیکُمْ آیاتِهِ فَتَعْرِفُونَها"؛ منظور از «آیات»، امیرالمؤمنین و امامان (علیهم السلام) هستند. هنگامی‌که امیرالمؤمنین (علیه السلام) و ائمّه‌ی طاهرین (علیهم السلام) به دنیا رجعت نمودند، دشمنانی که آن‌ها را می‌بینند، آنان را می‌شناسند. دلیل بر اینکه این آیات ائمّه (علیهم السلام) می‌باشند، کلام امیرالمؤمنین (علیه السلام) است که فرمود: «برای خدا آیتی بزرگ‌تر از من نیست». پس وقتی‌که آن ذوات مقدّسه به دنیا برگشتند دشمنان آن‌ها، آنان را می‌شناسند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۳۲ / القمی، ج۲، ص۱۳۲/ بحار الأنوار، ج۵۳، ص۵۳)
*سوره قصص :
8.سوره قصص ، آیه 4 :
"إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَها شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْناءَهُمْ وَ يَسْتَحْيِي نِساءَهُمْ إِنَّهُ كانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ "
"فرعون در زمين برترى جويى كرد، و اهل آن را به گروه‌هاى مختلفى تقسيم نمود؛ گروهى از آن‌ها را به ضعف و ناتوانى مى‌كشاند، پسرانشان را سر مى‌بريد و زنانشان را [براى كنيزى و خدمت] زنده نگه مى‌داشت؛ او به يقين از تبهكاران بود."
تفسیر ولایی :
امام سجاد (علیه السلام) : از امام صادق (علیه السلام) روایت است: منهال‌بن‌عمر با علیّ‌بن‌الحسین (علیه السلام) روبه‌رو شد و به ایشان عرض کرد: «ای فرزند رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) چگونه شب را به صبح رساندی»؟! فرمود: «وای بر تو! هنوز نفهمیده‌ای که ما چگونه شب را به صبح می‌رسانیم؟! ما در میان قوم خود به بنی‌اسرائیل در میان آل فرعون می‌مانیم، فرزندانمان را سر می‌برند، به زنانمان بی‌حرمتی میشود، کار به جایی‌رسیده که به بهترین خلق خدا بعد از رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) (علی (علیه السلام)) بر بالای منبرها دشنام داده میشود. اکنون به دشمن ما ثروت و شرافت داده میشود و آنان که ما را دوست می‌دارند، حقیرشده و حقّشان کاستی‌یافته و مؤمنان نیز وضعی مشابه همین را دارند. هم اکنون غیرعرب این حقّ را برای عرب می‌شناسد که محمّد (صلی الله علیه و آله) از آنان است و اعراب نیز این حق را برای قریش می‌دانند که محمد (صلی الله علیه و آله) از آنان است و قریش بر عرب فخر می‌فروشد که محمّد (صلی الله علیه و آله) از ماست و عرب بر غیرعرب فخر می‌فروشد که محمّد (صلی الله علیه و آله) از آنان است، ولی با همه‌ی این احوال کسی نمی‌داند که حقّ ما چیست و کجاست [و گویا فراموش کرده‌اند که ما اهل بیت پیامبریم]؟ بلی ای منهال! روزگار ما چنین است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۳۶ / بحار الأنوار، ج۴۵، ص۸۴/ نورالثقلین/ البرهان)
9.سوره قصص ، آیه 5 :
"وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ "
"ما اراده كرده‌ايم تا بر مستضعفان زمين نعمت بخشيم و آنان را پيشوايان و وارثان روى زمين قرار‌دهيم."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : در حضور امام صادق (علیه السلام) آیه: "وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ" خوانده شد؛ اشک از دیدگان حضرت (علیه السلام) جاری گشت و فرمود: «به خدا قسم آن‌ها که در زمین تضعیف شده‌اند، ما اهل‌بیت پیغمبر (صلی الله علیه و آله) هستیم».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۱۳۸ / بحار الأنوار، ج۵۱، ص۶۴)
10.سوره قصص ، آیه 41 :
"وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النّارِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ لايُنْصَرُونَ "
"و آنان( فرعونيان) را پيشوايانى قرار داديم كه به آتش [دوزخ] دعوت مى‌كنند؛ و روز رستاخيز يارى نخواهند شد."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) به سرزمین غدیرخم که سه مایل قبل از سرزمین جحفه است رسیدند. پنج ساعت از روز گذشته بود که جبرئیل با امان‌نامه‌ای که در آن پیامبر (صلی الله علیه و آله) را از شرّ مردم در امان می‌داشت و مردم را از آزار او طرد و دور می‌کرد آمد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! خدای عزّوجل سلامت می‌رساند و چنین می‌فرماید: ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است [در مورد علی (علیه السلام)]، کاملًا (به مردم) برسان! ... (مائده/۶۷) وقتی جبرئیل (علیه السلام) به پیامبر (صلی الله علیه و آله) تضمین داد که از مکر مردم در امان خواهد ماند، پیامبر (صلی الله علیه و آله) دستور داد ندا دهند که همگان جمع شوند و هرکس جلو افتاده بازگردد و هرکس عقب ماند خود را برساند و کمی از راه به سمت راست رفت و خود را کنار مسجد غدیر رساند که جبرئیل (علیه السلام) از سوی خداوند چنین فرمان داده بود [که به آنجا برود] و آنجا چند درخت بود و پیامبر (صلی الله علیه و آله) دستور داد زیر آن درخت‌ها با سنگ چیزی شبیه منبر بسازند که بر مردم مشرف باشد و چون همگان آنجا جمع شدند و ایستادند پیامبر (صلی الله علیه و آله) بالای آن سنگها ایستادند و پس از ستایش و نیایش خداوند چنین فرمود: «... ای مردم! بعد از من چنین میشود که گروهی پیشوا می‌شوند که "أَئِمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ لا یُنْصَرُونَ" ای مردم! پس از من پیشوایان و امامانی به زودی خواهندبود که مردم را به آتش فرامی‌خوانند و روز رستاخیز یاری‌کرده نخواهند شد. ای مردم! خداوند و من از آنان بیزاریم».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۱۲/ بحار الأنوار، ج۳۷، ص۲۱۱)
11.سوره قصص ، آیه 46 :
"وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَيْنا وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ "
"تو در كنار كوه طور نبودى زمانى كه ما [به موسى] ندا داديم؛ ولى اين رحمتى از سوى پروردگارت بود[كه اين اخبار را در اختيار تو نهاد] تا بوسيله آن قومى را بيم دهى كه پيش از تو هيچ بيم دهنده‌اى براى آنان نيامده بود؛ شايد متذكّر شوند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : وقتی خداوند موسی‌بن‌عمران (علیه السلام) را مبعوث کرد و او را برگزید و دریا را برایش شکافت و بنی‌اسرائیل را نجات بخشید و به او تورات و الواح را داد، خود را دارای قرب و منزلت نزد خدا دید. عرض کرد: «پروردگارا! مرا چنان گرامی داشته‌ای که احدی را قبل از من این قدر گرامی نداشته‌ای». خداوند فرمود: «ای موسی! مگر نمی‌دانی که محمّد (صلی الله علیه و آله) در نزد من از تمام ملائکه و همه‌ی خلق بهتر است»؟ موسی (علیه السلام) گفت: «خدایا اگر محمّد (صلی الله علیه و آله) نزد تو از تمام جهانیان گرامی‌تر است آیا در میان خاندان پیامبران گرامی‌تر از خاندان من وجود دارد». خدا فرمود: «موسی! مگر نمی‌دانی که برتری خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) بر تمام خاندان پیامبران مانند فضیلت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر پیامبران است»؟ موسی (علیه السلام) گفت: «خدایا اگر خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) چنین هستند پس آیا میان امّت‌های انبیاء برتر از امّت من هستند؟ درحالی که بر سر آن‌ها سایه افکندی و بلدرچین و مرغ بریان بر آن‌ها نازل کردی و دریا را بر آن‌ها شکافتی» خداوند فرمود: «موسی (علیه السلام) نمی‌دانی که فضل امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر تمام امّت‌ها مانند برتری من بر تمام مخلوقات است»؟ موسی (علیه السلام) گفت: «کاش آن‌ها را می‌دیدم»... .
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۲۲ / بحار الأنوار، ج۹۶، ص۱۸۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۱۱)
12.سوره قصص ، آیه 50 :
"فَإِنْ لَمْ يَسْتَجيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّما يَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللهِ إِنَّ اللهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ "
"اگر پيشنهاد تو را نپذيرند، بدان كه آنان تنها از هوس‌هاى خود پيروى مى‌كنند. و چه كسى گمراه‌تر است از آن كس كه پيروى هواى نفس خويش كرده و هيچ هدايت الهى را نپذيرفته؟! به يقين خداوند گروه ستمكاران را هدايت نمى‌كند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): ابوحمزه گوید: از امام باقر (علیه السلام) در مورد کلام خداوند متعال: "وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَیْرِ هُدیً مِنَ اللهِ"، پرسیدم. حضرت فرمود: «مقصود خداوند در این آیه کسی است که بدون تبعیّت از ائمّه هدی (علیهم السلام)، دینش را طبق نظر خودش قرار دهد».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۲۶/ بحار الأنوار، ج۲، ص۹۳/ بصایرالدرجات، ص۱۳/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۳۱۰)
13.سوره قصص ، آیه 51 :
"وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ "
"ما آيات [قرآن] را يكى پس از ديگرى براى آنان آورديم شايد متذكّر شوند."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام) : عبدالله‌بن‌جندب گوید: از امام کاظم (علیه السلام) در مورد کلام خداوند:" وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ"؛ پرسیدم. فرمود: منظور آمدن یک امام پس از امام دیگر است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۳۰ / الکافی، ج۱، ص۴۱۵/ المناقب، ج۳، ص۹۶/ نورالثقلین/ البرهان/ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۰/ الأمالی للطوسی، ص۲۹۴)
14.سوره قصص ، آیه 54 :
أُ"ولئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِما صَبَرُوا وَ يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ "
"آن‌ها كسانى هستند كه به خاطر شكيباييشان، پاداششان را دوبار دريافت مى‌دارند؛ و به‌وسيله‌ی نيكي‌ها بدي‌ها را دفع مى‌كنند؛ و از آنچه به آنان روزى داده ايم انفاق مى‌نمايند؛"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ما صبوریم و شیعیان ما از ما صبورترند؛ زیرا صبر ما از روی علم ([به پاداش برتر صابران] است و صبر آن‌ها درحالی است که اجر صابران برایشان مجهول است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۳۶ / بحار الأنوار، ج۲۴، ص۲۱۶/ نورالثقلین/ البرهان؛ «و قوله ... بحسناتهم» محذوف)
15.سوره قصص ، آیه 56 :
"إِنَّكَ لا تَهْدي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللهَ يَهْدي مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدينَ "
"تو نمى‌توانى هركس را كه دوست دارى هدايت‌كنى؛ ولى خداوند هركس را بخواهد [و شايسته باشد] هدايت مى‌كند؛ و او به هدايت شوندگان آگاهتر است"
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام) : امام سجّاد (علیه السلام) از پدرش از امام علی (علیه السلام) نقل کرده است: روزی امیرالمؤمنین (علیه السلام) در محوّطه‌ای نشسته بود و مردم پیرامون او جمع شده بودند. پس یکی از آنان برخاسته و گفت: یاامیرالمؤمنین، با این منزلتی که خدا به شما عنایت فرمود، چگونه پدرت در جهنّم عذاب میشود؟ فرمود: «ساکت شو که خدا دهانت را خرد کند! قسم به آنکه محمّد (صلی الله علیه و آله) را به حق برانگیخت اگر پدرم شفاعت تمام گناهکاران روی زمین را بکند، خداوند شفاعتش را می‌پذیرد؛ پدرم در جهنّم شکنجه شود و پسرش تقسیم کننده‌ی بهشت و جهنم باشد؟! سوگند به خدایی که محمّد (صلی الله علیه و آله) را به حق فرستاد نور پدرم ابوطالب نورهای همه‌ی خلایق را جز پنج تن، خاموش میکند. و آن پنج نور، نور محمّد (صلی الله علیه و آله)، نور فاطمه (سلام الله علیها)، نور حسن (علیه السلام)، نور حسین (علیه السلام)، و نور امامان از فرزندانش است و خداوند او را دو هزار سال پیش از خلق آدم خلق کرده است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۴۲ / بحار الأنوار، ج۳۵، ص۱۱۰)
16.سوره قصص ، آیه 61 :
"أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً فَهُوَ لاقيهِ كَمَنْ مَتَّعْناهُ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيامَةِ مِنَ الْمُحْضَرينَ "
"آيا كسى كه به او وعده نيكو داده‌ايم و به آن خواهد رسيد، همانند كسى است كه [فقط] متاع زندگى دنيا به او داده ايم سپس روز قيامت [براى حساب و جزا] از احضارشدگان خواهد بود؟!"
تفسیر ولایی :
1.امام باقر (علیه السلام) : أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً فَهُوَ لاقِیهِ؛ یعنی آیا کسی که وعده‌ی نیکو به او داده‌ایم [و او به آن خواهد رسید] منظور آیه، علی (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۵۴ / بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۱۶)
2.امام صادق (علیه السلام) : امام صادق (علیه السلام) درباره آیه: أَفَمَن وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِیهِ؛ فرمود: مخاطب این آیه؛ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است که خداوند به وی وعده داد که انتقام او را از دشمنانش در دنیا بگیرد و بهشت را به او و دوستدارانش در آخرت وعده نمود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۵۴ / بحار الأنوار، ج۵۳، ص۷۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۱۴/ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۱۶۳/ البرهان)
17.سوره قصص ، آیه 68 :
"وَرَبُّكَ يَخْلُقُ ما يَشاءُ وَ يَخْتارُ ما كانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحانَ اللهِ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ "
"پروردگار تو هرچه بخواهد مى‌آفريند، و هر چه بخواهد برمى‌گزيند؛ آنان [در برابر او] اختيارى ندارند؛ منزّه است خداوند، و برتر است از آنچه همتاى او قرار مى‌دهند!"
تفسیر ولایی :
1.امام صادق (علیه السلام) : "یَخْلُقُ ما یَشاءُ وَ یَخْتارُ"؛ خداوند، محمّد (صلی الله علیه و آله) و اهل‌بیت (علیهم السلام) او را برگزید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۵۸/ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۷۴/ المناقب، ج۱، ص۲۵۶)
2.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : انس‌بن‌مالک گوید: «از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی معنی آیه: وَ رَبُّکَ یَخْلُقُ ما یَشاءُ سؤال کردم»؟ فرمود: «خداوند آدم (علیه السلام) را هر طوری که می‌خواست از گل آفرید. خداوند متعال مرا و اهل‌بیت (علیهم السلام) مرا بر جمیع خلق اختیار کرد و ما را از میان آن‌ها برگزید به این ترتیب که مرا پیغمبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) را وصیّ و جانشین قرار داد. سپس فرمود: "ما کانَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ"؛ یعنی برای مردم حقّ انتخاب قرار داده نشده است و حقّ انتخاب [امام] با من است هرکه را بخواهم من انتخاب می‌کنم. پس من و اهل‌بیت (علیهم السلام) من از میان خلق او، برگزیده او هستیم و" سُبْحانَ اللهِ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ"؛ یعنی منزّه است خداوند از شریک‌هایی که کفار مکّه برای او قائل می‌شوند "وَ رَبُّکَ یَعْلَمُ"؛ یعنی ای محمد! (صلی الله علیه و آله) پروردگار تو می‌داند. ما "تُکِنُّ صُدُورُهُمْ"؛ آنچه را که منافقان از عداوت و کینه نسبت به تو و اهل‌بیت (علیهم السلام) تو در سینه‌های خود پنهان می‌دارند وَ ما یُعْلِنُونَ (قصص/۶۹)؛ و آنچه را که [مؤمنان] با زبانهای خود از محبّت و دوستی نسبت به تو و به اهل‌بیت (علیهم السلام) تو آشکار می‌سازند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۵۸/ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۶۷/ الطرایف، ج۱، ص۹۷/ الصراط المستقیم، ج۱، ص۷۲؛ «قال ان الله ... یختار» محذوف/ البرهان؛ «ثم قال ... لأهل بیتک» محذوف)
18.سوره قصص ، آیه 69 :
"وَ رَبُّكَ يَعْلَمُ ما تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَ ما يُعْلِنُونَ "
"و پروردگار تو مى داند آنچه را كه سينه هايشان پنهان مى‌دارد و آنچه را آشكار مى‌سازند."
تفسیر ولایی :
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) : "وَ رَبُّکَ یَعْلَمُ مَا تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا یُعْلِنُونَ"؛ منظور این است که آن‌ها از پیش تصمیم به انتخاب امام [و ردکردن علی (علیه السلام)] گرفته بودند و خداوند پیامبرش (صلی الله علیه و آله) را پیشاپیش از این امر آگاه کرده بود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص ۲۶۴ / القمی، ج۲، ص۱۴۳)
19.سوره قصص ، آیه 85 :
"إِنَّ الَّذي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى وَ مَنْ هُوَ في ضَلالٍ مُبينٍ "
"آن كس كه قرآن را بر تو لازم كرد، تو را به جايگاهت (زادگاهت) باز مى‌گرداند. بگو: «پروردگار من از همه بهتر مى‌داند چه كسى [برنامه] هدايت آورده، وچه كسى در گمراهى آشكار است.»"
تفسیر ولایی :
1.امام صادق (علیه السلام): اوّلین کسی که به دنیا رجعت میکند حسین‌بن‌علی (علیه السلام) است. آن حضرت (علیه السلام) آن قدر حکومت میکند که از شدّت پیری ابروهایش جلوی دیدش را می‌گیرد. معنای "إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرَادُّکَ إِلَی مَعَادٍ"؛ این است که پیامبرتان نزد شما رجعت میکند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۸۸ / بحار الأنوار، ج۵۳، ص۴۶/ البرهان)
2.امام صادق (علیه السلام) : ابومروان گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد کلام خداوند:" إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرَادُّکَ إِلَی مَعَادٍ"؛ پرسیدم. فرمود: «نه به خدا! دنیا به پایان نمی‌رسد و از بین نمی‌رود تا اینکه رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) در منطقه‌ی ثویّه دیدار کنند و در آنجا مسجدی بسازند که دوازده هزار در داشته باشد» [و مقصود وی از ثَوِیَّة؛] موضعی در کوفه است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۸۸ / بحار الأنوار، ج۵۳، ص۱۱۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۱۶/ البرهان)
20.سوره قصص ، آیه 88 :
"وَلا تَدْعُ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَرَ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ "
"معبود ديگرى را با خدا مخوان، كه هيچ معبودى جز او نيست؛ همه چيز جز ذات [پاك] او فانى مى‌شود؛ حاكميّت تنها از آنِ اوست؛ و همه به سوى او باز گردانده مى‌شويد."
تفسیر ولایی :
1.امام صادق (علیه السلام) : "کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ"؛ ما وجه خداییم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۹۶ / بحار الأنوار، ج۴، ص۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۱۷/ التوحید، ص۱۵۰/ کمال الدین، ج۱، ص۲۳۱)
2.امام باقر (علیه السلام) : سلّام‌بن‌مستنیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) در مورد این آیه:" کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ پرسیدم. فرمود: «به خدا قسم ما وجه‌اللهِ هستیم که تا روز قیامت پایدار است. امری که خداوند در مورد ولایت و فرمانبرداری از ما نموده است معنی وجه‌اللّهی است که فرمود: کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ؛ هرکدام از ما ائمّه بمیرد تا روز قیامت یک نفر از فرزندان او جانشینش میشود».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۹۶ / بحار الأنوار، ج۲۴، ص۱۹۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۱۷؛ «یهلک» بدل «نهلک»)
3.امام صادق (علیه السلام) : حجّت خدا در رسیدن به خدا و زبان خداوند و وجه خدا و چشم خدا در میان خلق او ما هستیم و ما عهده‌دار ولایت امر او در میان بندگانش هستیم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۲۹۸/ البرهان)
*سوره عنکبوت :
21.سوره عنکبوت ، آیه 2 :
"أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لايُفْتَنُونَ "
"آيا مردم گمان‌كردند همين كه بگويند: «ايمان آورديم»، به حال خود رها‌مى‌شوند و آزمايش نخواهند شد؟!"
تفسیر ولایی :
امیرالمؤمنین (علیه السلام) : از امام کاظم (علیه السلام) روایت است: ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و عرض کرد: «با هم برویم تا مردم با تو بیعت کنند». پس امیرالمؤمنین (علیه السلام) به وی فرمود: «گمان می‌کنی این کار را بکنند»؟! گفت: «بلی»! امام (علیه السلام) فرمود: «پس فرموده‌ی خدا چه میشود: الم* أَحَسِبَ النَّاسُ أَن یُتْرَکُوا أَن یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ* وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ یعنی آن را آزمودیم. فَلَیَعْلَمَنَّ اللهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَلَیَعْلَمَنَّ الْکَاذِبِینَ.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۱۰ / بحار الأنوار، ج۲۲، ص۲۸۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۱۹؛ فیه: «ولقد فتنا ... الکاذبین» محذوف/ القمی، ج۲، ص۱۴۸؛ «أی اختبرنا ... الکاذبین» محذوف/ نورالثقلین/ البرهان)
22.سوره عنکبوت ،آیه 4 :
"أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ أَنْ يَسْبِقُونا ساءَ ما يَحْكُمُونَ "
"يا كسانى‌كه اعمال بد انجام مى‌دهند گمان كردند بر ما پيشى‌خواهند گرفت [و چيره خواهند شد]؟! چه بد داورى مى‌كنند!"
تفسیر ولایی :
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) : "أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ أَنْ یَسْبِقُونا ساءَ ما یَحْکُمُونَ" درباره‌ی عتبه و شیبه و ولیدبن‌عتبه که با علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و حمزه و عبیده مبارزه کردند درباره‌ی آن‌ها این آیه نازل شده است." مَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ اللهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللهِ لَآتٍ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ* وَ مَنْ جاهَدَ فَإِنَّما یُجاهِدُ لِنَفْسِهِ"؛ درباره‌ی علی (علیه السلام) و دو یارانش نازل شده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۲۰ / بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۱۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۲۱/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۶۷؛ «ان یسبقونا ساء ما یحکمون» محذوف/ البرهان)
23.سوره عنکبوت ،آیه 7 :
"وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ "
"و كسانى‌كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند، گناهان آنان را مى‌بخشيم و آنان را به بهترين اعمالى كه انجام مى‌دادند پاداش مى‌دهيم."
تفسیر ولایی :
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) : "وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ"؛ یعنی علی (علیه السلام) و حمزه و ابوعبیده. "لَنُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ" یعنی گناهان آنان را به پاس خدماتشان در جنگ بدر محو و نابود می‌کنیم و آنان را مورد لطف و نوازش و بخشش قرار می‌دهیم. "وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ" به آنان ثواب و اجر اخروی که بهشت باشد، می‌دهیم. اینان کسانی بودند که بهترین اعمال را در دنیا انجام دادند، و این سه آیه در شأن علی (علیه السلام) و دو مصاحبش نازل شد. سپس شامل هرکسی که بر این صفت باشد نیز میشود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۲۲ / شواهد التنزیل، ج۱، ص۵۶۸)
24.سوره عنکبوت ، آیه 8 :
"وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ "
"ما به انسان توصيه‌كرديم كه به پدر و مادرش نيكى‌كند، و اگر آن دو[مشرك باشند و] تلاش‌كنند كه براى من همتايى قائل شوى كه از آن آگاهى ندارى، از آن‌ها پيروى مكن. بازگشت شما به سوى من است، و شما را از آنچه انجام مى‌داديد با خبر خواهم ساخت."
تفسیر ولایی :
1. پیامبر (صلی الله علیه و آله) : در تفسیر امام عسکری (علیه السلام) آمده است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «برترین دو پدر و محقّ‌ترین آن‌ها به سپاسگزاری شما، محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) هستند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۲۶ / البرهان)
2.حضرت زهرا (سلام الله علیها) : محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) دو پدر این امّت هستند که کژی‌های آنان را راست می‌کنند و ایشان را از عذاب جاودان نجات می‌دهند؛ اگر از این دو اطاعت کنند و با ایشان همراه شوند، بهشت جاودان را به آنان ارزانی می‌دارند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۲۶ / البرهان)
25.سوره عنکبوت ،آیه 25 :
"وَ قالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللهِ أَوْثاناً مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ مَأْواكُمُ النّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ ناصِرِينَ "
"[ابراهيم] گفت: «شما غير از خدا بتهايى براى خود انتخاب‌كرده‌ايد كه مايه دوستى و محبّت ميان شما در زندگى دنيا است؛ سپس روز قيامت منكر يكديگر شده [و از هم بيزارى مى‌جوييد] و يكديگر را لعن مى‌كنيد؛و جايگاه[همه] شما آتش است و هيچ يار و ياورى براى شما نخواهد بود.»"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : عقیل‌بن‌دراج از مالک‌بن‌اعین نقل کرده که گفت: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «ای مالک! آیا راضی نمی‌شوی که در روزی که هر گروهی وارد میشود دیگری را لعن میکند، تنها شما و کسانی که سخن شما را پذیرفته‌اند چنین نباشید».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۴۸ / بحار الأنوار، ج۸، ص۱۱/ نورالثقلین)
26.سوره عنکبوت ،آیه 43 :
"وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ "
"اينها مثالهايى است كه ما براى مردم مى‌زنيم، و جز اهل دانش آن را درك نمى‌كنند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : "وَتِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا یَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ"، یعنی ما آل محمّد (صلی الله علیه و آله).
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۸/ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۱۲۲/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۲۲/ البرهان)