توضیحات
" بسم الله الرحمن الرحیم "
" آیاتی که در جزء بیست و سوم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "
1.سوره یس ، آیه 37 :
“وَ آيَةٌ لَهُمُ الَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ "
"شب [نيز] براى آن‌ها نشانه‌اى است [از عظمت خدا]؛ ما روز را از آن برمى‌گيريم، در اين هنگام آنان در تاريكى فرو مى‌روند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (ع): خداوند مَثَل محمّد (ص) را به خورشید زده و مَثَل وصی و جانشینش را به ماه که این آیه اشاره به همان است: خورشید را روشنایی، و ماه را نور قرار داد. (یونس/۵). و این آیه: "وَ آیَةٌ لَهُمُ اللَّیْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُون".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۵۲۴ / بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۲۱/ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۶۷)
*سوره صافات :
2.سوره صافات ، آیه 22:
"اُحْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ "
"[در اين هنگام به فرشتگان دستور داده مى‌شود:] ستمكاران و همرديفانشان و آنچه را مى‌پرستيدند، گرد‌آوريد."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (ع) :" احْشُرُوا الَّذِینَ ظَلَمُوا وَأَزْوَاجَهُمْ"؛ یعنی کسانی را که به حق خاندان محمّد (ص) ستم کردند و امام کاظم (ع) فرمود: زوج‌های آن‌ها یعنی همردیفان و آنچه را که غیر از خدا می‌پرستیدند [جمع کنید] و به سوی راه دروغ هدایتشان نمایید و آن‌ها را در کنار دوزخ نگه دارید که باید مورد بازرسی قرار گیرند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۵۸۲ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۸۳)
3.سوره صافات ، آیه 24 :
"وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ "
"آن‌ها را[در كنار دوزخ] نگه‌داريد كه بايد مورد بازپرسى قرارگيرند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (ص) : وقتی روز قیامت و رستاخیز کبری فرارسد من و علی (ع) بر صراط گماشته می‌شویم و هیچ‌کس از کنار ما نمی‌گذرد مگر اینکه از ولایت علی (ع) از او می‌پرسیم، اگر با ولایت علی (ع) زیسته باشد، نجات یابد و خندان بگذرد و اگر ولایت علی (ع) را نداشته باشد او را در آتش می‌اندازیم. و این همان فرمایش خداوند است که فرمود: وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۵۸۶ / شواهدالتنزیل، ج۲، ص۱۶۲/ بحار الأنوار، ج۳۹، ص۱۹۶/ بحار الأنوار، ج۳۹، ص۲۰۲/ کشف الغمهًْ، ج۱، ص۳۹۷/ البرهان)
4.سوره صافات ، آیه 34:
"إِنّا كَذالِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِينَ "
"ما اين‌گونه با مجرمان رفتار مى‌كنيم!"
تفسیر ولایی :
امام کاظم (ع): محمّدبن‌فضیل از امام کاظم (ع) نقل می‌کند: به ایشان عرض کردم: «منظور از ... "أَ لَمْ نُهْلِکِ الْأَوَّلِینَ* ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرِینَ"؛ فرمود: «الْأَوَّلِینَ؛ کسانی هستند که پیامبران را در خصوص پیروی از اوصیا تکذیب کردند؛ کَذلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ، کسانی هستند که به آل محمّد (ص) ظلم کردند و نسبت به جانشین وی آن همه گناهان را مرتکب شدند». عرض کردم: «منظور از إِنَّ الْمُتَّقِینَ [اهل تقوی] چیست»؟ فرمود: «به خدا سوگند! ما و شیعه‌ی ما هستند. تنها ما پیروان ابراهیم هستیم؛ بقیه مردم از آن دور هستند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۵۹۲ / بحرالعرفان، ج۱۳، ص۲۴۴)
5.سوره صافات ، آیه 37 :
"بَلْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ "
"[چنين نيست]، بلكه او حق را آورده و پيامبران [پيشين] را تصديق كرده‌است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (ع) : حمادبن‌عثمان گوید: «شب بیست‌ویکم ماه رمضان خدمت امام صادق (ع) رسیدم. از ایشان شنیدم که فرمود: «خدایا از تو می‌خواهم به حقّی که بر محمّد و آل محمّد و اهل بیت (ع) او داری و به حقّ آن‌ها که بر خودت واجب کردی و آن‌ها را به سبب آن (حق) به فضیلت رساندی، درود بفرستی بر محمد (ص) بنده‌ات و رسولت که به اذن تو [مردم را] به‌سوی تو دعوت کرد و چراغ درخشان در میان بندگانت در زمین و آسمان و برای عالمیان رحمت و نوری که مؤمنین از آن طلب روشنی میکنند، قرار دادی. و او ما را به فراوانی ثوابت بشارت داد و ما را از عذاب دردناک تو ترساند؛ گواهی می‌دهم که او حق را آورد و رسولان را تصدیق‌کرد و گواهی می‌دهم کسانی‌که او را تکذیب کردند عذاب درناک را می‌چشند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۵۹۴ / بحار الأنوار، ج۹۵، ص۱۵۷)
6.سوره صافات ، آیه 83:
"وَ إِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْراهِيمَ "
"و از پيروان او ابراهيم بود."
تفسیر ولایی :
امام سجاد (ع): در تفسیر امام حسن عسکری (ع) آمده است: مردی به امام سجّاد (ع) گفت: «ای پسر رسول خدا (ص)! من از شیعیان خالص شما هستم». امام (ع) فرمود: «ای بنده‌ی خدا بنابراین تو همانند ابراهیم خلیلی هستی که خداوند در شأن او فرمود:" وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ* إِذْ جاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ" اگر دل تو همچون دل اوست، از شیعیان مایی و اگر دلت چون او از دورویی و کینه پاک نیست، از دوستداران مایی و اگر متوجّه باشی که در این ادّعا دروغ می‌گویی، تا آخر عمر به کیفر این دروغی که گفتی، به مرض فلج یا خوره مبتلا گردی».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۱۴/ بحار الأنوار، ج۶۵، ص۱۵۶ / الإمام العسکری، ص۳۰۹ و البرهان، فیه: «وقال الباقر (... الی آخر» محذوف)
7.سوره صافات ، آیه 88:
"فَنَظَرَ نَظْرَةً فِي النُّجُومِ "
"[سپس] نگاهى به ستارگان افكند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (ع): خداوند تبارک‌وتعالی روح القدس را آفرید درحالیکه مخلوقی از او نزدیکتر به خدا نیست؛ نه اینکه بهترین مخلوق خدا باشد، پس هرگاه [خداوند] تصمیمی بگیرد به او القا می‌کند آنگاه او تحویل به نجوم (ائمّه (ع)) می‌دهد و آن‌ها به آن عمل میکنند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۳۰ / بحار الأنوار، ج۲۵، ص۷۰/ نورالثقلین)
8.سوره صافات ، آیه 102:
"فَلَمّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قالَ يا بُنَيَّ إِنِّي أَرى فِي الْمَنامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانْظُرْ ما ذا تَرى قالَ يا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللهُ مِنَ الصّابِرِينَ "
"هنگامى‌كه با او به مقام سعى و كوشش [و حد رشد] رسيد، گفت: «پسرم! من در خواب ديدم كه تو را ذبح مى‌كنم، پس بنگر رأى تو چيست»؟ گفت: «پدرم! هرچه دستور دارى اجرا كن، به خواست خدا مرا از صابران خواهى يافت»."
تفسیر ولایی :
امام هادی (ع): از امام حسن عسکری (ع) روایت است که پدر بزرگوارش در روز عید غدیر قبر مطهر اامیرالمؤمنین (ع) را با این جملات زیارت فرمود: «درود بر تو ای امیرالمؤمنین (ع) ! ای امانتدار خدا در زمینش ... و زمانی‌که امر به تو رسید در رویگردانی از آن‌ها به سمت آنچه که نزد خدا برای توست آن‌ها را بر آنچه که اجرا کردند جاری نمودی و محنت تو به آن دو شبیه محنتهای انبیاء (ع) به هنگام تنهایی و عدم وجود یاران شد و در خفتن بر بستر، شبیه اسماعیل ذبیح (ع) شدی که چنانکه او پاسخ داد، پاسخ دادی و چنانکه اسماعیل (ع) صبورانه در طلب پاداش اطاعت کرد، اطاعت کردی آنگاه که به او فرمود: «پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می‌کنم، نظر تو چیست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت»! و تو چنین بودی آنگاه که پیامبر (ص) تو را خواباند و به تو امر کرد که در حفاظت از او با جان خویش در بسترش مطیعانه بخوابی و درحالیکه خود را برای کشته‌شدن مهیّا کردهای به اجابتش شتافتی، پس خداوند متعال از طاعتت شکرگزاری کرد و عمل نیکت را با این سخن آشکار کرد».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۷۲/ بحار الأنوار، ج۹۷، ص۳۶۷)
9.سوره صافات ، آیه 108:
"وَ تَرَكْنا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ "
"و نام نيك او را در امّتهاى بعد باقى نهاديم"
تفسیر ولایی :
امام رضا (ع): خداوند فرمود: «ای ابراهیم! خون‌های بی‌تابی‌ات بر پسرت اسماعیل را در صورت سربریدنش به دست خودت با بی تابی‌ات بر حسین (ع) و کشته شدنش دادم و والاترین پاداش گیرندگان بر بلایا را بر تو واجب ساختم. آیه "وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظیمٍ" به همین امر اشاره دارد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۷۶ / بحار الأنوار، ج۱۲، ص۱۲۴/ الخصال، ج۱، ص۵۸/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۲۰۹/ الخصال، ج۱، ص۵۸)
10.سوره صافات ، آیه 132:
"إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ "
"او از بندگان مؤمن ما بود."
تفسیر ولایی :
1.امام علی (ع): سَلَامٌ عَلَی إِلْ یَاسِینَ یاسین، محمّد (ص)است و ما آل یاسین هستیم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۸۸ / بحار الأنوار، ج۱۶، ص۸۷/ البرهان/ نورالثقلین)
2.امام صادق (ع) : سؤال‌کننده‌ای از امام صادق (ع) سؤال کرد و گفت: «ای پسر رسول خدا (ص) ! مرا از آل محّمد (ع) خبر ده که آن‌ها چه کسانی هستند»؟ فرمود: «سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ؛ یاسین محّمد (ص) و آل یاسین، اهل بیت (ع) اوست».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۶۸۸ / دعایم الإسلام، ج۱، ص۳۱)
11.سوره صافات ، آیه 142:
"فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَ هُوَ مُلِيمٌ "
"[او را به دريا افكندند] و ماهى عظيمى او را بلعيد، درحالى‌كه درخور سرزنش بود."
تفسیر ولایی :
امام علی (ع): خداوند، ولایت مرا بر آسمانیان و زمینیان عرضه نمود، گروهی به آن اقرار کردند و گروهی از آن سرباز زدند. یونس از آن سرباز زد و خداوند او را در شکم ماهی زندانی‌کرد تا اینکه زبان به اقرار ولایت من گشود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۰۴/ بحار الأنوار، ج۱۴، ص۳۹۱/ البرهان/ نورالثقلین)
12.سوره صافات ، آیه 164:
"وَ ما مِنّا إِلّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ "
"و هيچ يك از ما [فرشتگان] نيست جز آنكه مقام معلومى دارد"
تفسیر ولایی :
امام صادق (ع): "وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ" [این آیه] درباره‌ی امامان (ع) و جانشینان از خاندان محمّد (ع) نازل شده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۰ / بحار الأنوار، ج۲۴، ص۸۷/ القمی، ج۲، ص۲۲۷، البرهان)
13.سوره صافات ، آیه 166:
"وَ إِنّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ "
"و ما همه تسبيح‌گو [ى او] هستيم."
تفسیر ولایی :
امام باقر (ع): ما اوّلین مخلوق خدا و اوّلین پرستنده‌ی او و تسبیح‌کننده‌ی او بودیم. ما سبب آفرینش و موجب تسبیح و عبادت ملائکه و انسان‌ها بودیم. و به‌سبب ما خدا شناخته شد و به وحدانیّت پرستش گردید و به‌واسطه‌ی ما گرامی شد. هرکس از مخلوقات مقامی یافت، ما سبب پاداش، پاداش‌گیران و کیفر تبهکاران هستیم." وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ."
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۰/ بحار الأنوار، ج۲۵، ص۲۰)
*سوره ص :
14.سوره ص ،آیه 20 :
"وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ وَ آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ "
"و حكومت او را استحكام بخشيديم؛ [هم] دانش به او داديم و [هم] داورى عادلانه."
تفسیر ولایی :
1.امام علی (علیه السلام) : به خدا سوگند! هرآینه خدای تبارک‌وتعالی نه چیز به من داده که به هیچ‌کس پیش از من جز به پیامبر (صلی الله علیه و آله) نداده؛ راه‌ها برای من باز است، نژادها را می‌دانم، ابر برای من روانه می‌شود مرگ‌ها و گرفتاری‌ها را می‌دانم فَصْلَ الْخِطَاب را می‌دانم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴ / بصایرالدرجات، ج۱، ص۲۰۱/ نورالثقلین)
2.پیامبر (صلی الله علیه و آله) : هر که جویای حکمت باشد، اهل بیتم را دوست بدارد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴ / بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۱۶)
15.سوره ص ، آیه 28 :
"أَمْ نَجْعَلُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ كَالْمُفْسِدينَ فِي الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقينَ كَالْفُجَّارِ "
"آيا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند همچون مفسدان در زمين قرار دهيم، يا پرهيزگاران را همچون فاجران؟!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : موقعیّت خود را با کافران بشناسید، زیرا برای پیروان حق سزاوار نیست که خود را تا جایگاه پیروان باطل پایین آورند، چرا که خداوند پیروان حق را نزد خود در جایگاه پیروان باطل قرار نداده است. آیا مفهوم این کلام خدا را در قرآن در نیافتهاند که می‌فرماید: أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کَالمُفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ؛ خود را گرامی بدارید [در برابر اهل باطل] و خداوند [تبارک‌وتعالی را که برای اوست توصیف برتر] و فرموده: برای اوست توصیف برتر. (روم/۲۷). امام و دین خود را در معرض فتنه و حیله‌ی تبهکاران قرار ندهید که مشمول خشم خدا می‌شوید و هلاک می‌گردید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۲ / الکافی، ج۸، ص۱۲/ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۲۱/ نورالثقلین و البرهان؛ «أکرموا انفسکم... الی آخر» محذوف)
16.سوره ص ،آیه 29 :
"كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ "
"اين كتابى است پُربركت كه بر تو نازل كرده‌ايم تا در آيات آن تدبّر كنند و خردمندان متذكّر شوند."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رح): " کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ" یعنی امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و امامان (علیهم السلام)، "وَ لِیَتَذَکَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ " یعنی آنان، دارندگان خردهای غالب و برتر می‌باشند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۴ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۰۷)
17.سوره ص ،آیه 35 :
"قالَ رَبِّ اغْفِرْ لي وَ هَبْ لي مُلْكاً لا يَنْبَغي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدي إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ "
"گفت: «پروردگارا! مرا ببخش و حكومتى به من عطا كن كه بعد از من سزاوار هيچ‌كس نباشد، كه توبسيار بخشنده‌اى»."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : عبدالله‌بن‌بکیر گوید: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم که از سلیمان (علیه السلام) و آنچه از علم و مُلک به وی داده شد، سخن به میان آمد. پس امام (علیه السلام) به من فرمود: «به سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) چه داده شده است؟ نزد او تنها یک حرف از حروف نام اعظم خداوند بود، امّا دوست شما که خداوند درباره‌ی وی فرموده است: بگو: «کافی است که خداوند، و کسی که علم کتاب [و آگاهی بر قرآن] نزد اوست، میان من و شما گواه باشند»!. (رعد/۴۳) به خدا سوگند که عِلم کتاب نزد علی (علیه السلام) بود!
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۴/ نورالثقلین)
18.سوره ص ،آیه 39 :
"هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ "
"[و به او گفتيم]: اين عطاى ماست، به هركس مى‌خواهى [و صلاح مى‌بينى] بى‌حساب ببخش و از هركس مى‌خواهى امساك كن."
تفسیر ولایی :
1.امام کاظم (علیه السلام) : به خدا قسم! آنچه به سلیمان (علیه السلام) داده شده به ما نیز داده شده، به‌علاوه چیزهایی به ما عطا شده که به سلیمان (علیه السلام) و هیچ‌کس دیگر از جهانیان داده نشده است، به دلیل اینکه خداوند در داستان سلیمان (علیه السلام) فرموده: "هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِکْ بِغَیْرِ حِسابٍ و لکن" در مورد حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) فرموده است: هرچه پیامبر به شما داد بستانید، و از هرچه شما را منع کرد اجتناب کنید (حشر/۷)».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۸۴ / بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۵۹)
2.امام باقر (علیه السلام) : زکریّا زجاجی گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که میفرمود: «علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) در مورد اختیاراتی که به او داده شده به منزله‌ی سلیمان‌بن‌داود (علیها السلام) است که خداوند در این آیه می‌فرماید: فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِکْ بِغَیْرِ حِسابٍ».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۸۶ / بحارالأنوار، ج۲۵، ص۳۳۵/ بحارالأنوار، ج۳۹، ص۱۴۷/ بصایرالدرجات، ص۳۸۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹۳)
19.سوره ص ،آیه 41 :
"وَ اذْكُرْ عَبْدَنا أَيُّوبَ إِذْ نادى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطانُ بِنُصْبٍ وَ عَذابٍ "
"و به خاطر بياور بنده‌ی ما ايّوب را، هنگامى‌كه پروردگارش را خواند [و گفت: پروردگارا! شيطان مرا به رنج و عذاب افكنده است."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : از انس بن مالک نقل شده است: ... پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: ... ای انس! هرکه میخواهد به دانش آدم (علیه السلام) و متانت ابراهیم (علیه السلام) و حکمرانی سلیمان و پرهیزکاری یحیی و بردباری ایّوب و راستی اسماعیل‌بن‌حزقیل (علیهم السلام) که خداوند در قرآن از او یاد کرد و فرمود: و در این کتاب (آسمانی) از اسماعیل (نیز) یاد کن. (مریم/۵۴) بنگرد، بایست به علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) بنگرد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۲۲/ بحارالأنوار، ج۳۹، ص۱۲۹/ البرهان)
20.سوره ص ،آیه 62 :
"وَ قالُوا ما لَنا لا نَرى رِجالاً كُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ "
"آن‌ها مى‌گويند: «چرا مردانى را كه ما از اشرار مى‌شمرديم [در آتش دوزخ] نمى‌بينيم»؟!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : محمّدبن‌سلیمان از پدرش نقل کرده است: امام صادق (علیه السلام) به ابوبصیر فرمود: «ای ابامحمّد! خداوند متعال از شما یاد کرد و سخن دشمنانتان را در دوزخ حکایت کرد
و فرمود: "وَ قَالُوا مَا لَنَا لَا نَرَی رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَارِ، أَتَّخَذْنَاهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زَاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصَارُ"، به خدا سوگند! خداوند در این آیه کسی جز شما را منظور نداشته است. شما در نظر مردمان این دنیا بدکار آمدید، حال آنکه به خدا سوگند! شما در بهشت در شادی به‌سر میبرید و آن‌ها در دوزخ شما را جستجو میکنند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۳۴ / الکافی، ج۸، ص۳۵/ بحارالأنوار، ج۶۵، ص۵۰/ فضایل الشیعهًْ، ص۲۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹۶/ نورالثقلین/ البرهان)
21.سوره ص ،آیه 67 :
"قُلْ هُوَ نَبَأٌ عَظيمٌ "
"بگو: «اين خبرى بزرگ است»."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام) : روایت است که چون روز اُحد آن جماعت پا به فرار گذاشتند، علی (علیه السلام) از روبرو، جبرئیل از سمت راست و میکائیل از سمت چپ از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دفاع میکردند. در این حال آیه: "قُل نبأٌ عظیمٌ* أنتم عَنه مُعرضون" نازل شده و همزمان علی (علیه السلام) میفرمود: خدا را آیتی بزرگتر از من نیست!
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۴۲/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۳)
22.سوره ص ،آیه 75 :
"قالَ يا إِبْليسُ ما مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعالينَ "
"فرمود: «اى ابليس! چه‌چيز مانع تو شد كه بر مخلوقى كه با قدرت خود او را آفريدم سجده كنى؟! آيا تكبّر كردى يا از برترين‌ها بودى؟! [برتر از اينكه فرمان سجود به تو داده شود]»!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): مفضّل‌بن‌عمر گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: خداوند تبارک‌وتعالی در فرمانروایی یکتا است، خود را به بندگان معرّفی نمود سپس امر خود را به آن‌ها واگذار کرد و بهشت را برایشان ارزانی داشت هرکه را بخواهد از جنّ و انس دلِ پاک دهد، او را آشنا به ولایت ما می‌نماید و هرکه را بخواهد کوردل نماید، معرفت ما را از او جلوگیری می‌نماید». سپس فرمود: «مفضّل! به خدا قسم! آدم (علیه السلام) شایسته‌ی آفریده‌شدن به‌دست خدا و دمیدن روح خویش در او نشد مگر به‌واسطه‌ی ولایت علی (علیه السلام)، خدا با موسی (علیه السلام) سخن نگفت مگر به ولایت علی (علیه السلام)، و عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) را آیت برای جهانیان قرار نداد مگر به‌واسطه‌ی خضوع نسبت به علی (علیه السلام)». سپس فرمود: «بالاتر بگویم برای نظرکردن به خدا احدی از جانب او اهلیّت پیدا نکرد مگر به‌واسطه‌ی بندگی و عبودیّت برای ما».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۵۴ / بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۹۴)
23.سوره ص ،آیه 79 :
"قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْني إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ "
"گفت: «پروردگارا! مرا تا روزى كه انسان‌ها برانگيخته مى‌شوند مهلت ده»."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): وهب‌بن‌جمیع گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی ابلیس و گفته‌ی او: رَبِّ فَأَنْظِرْنِی إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمنْظَرِینَ إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ المَعْلُومِ، پرسیدم که این روز کدام روز است؟ فرمود: «ای وهب! می‌پنداری که روز رستاخیز مردم است، نه! ولی خداوند عزّوجلّ او را مهلت داده تا روزی که قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ما برانگیخته شود و موی جلو سرش را بگیرد و گردنش را بزند، این است روزی که وقت معلوم است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۵۸ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹۸)
24.سوره ص ،آیه 86 :
"قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفينَ "
"[اى پيامبر]! بگو: «من در برابر اين دعوت هيچ پاداشى از شما نمى‌طلبم و من از متكلّفان نيستم. [سخنانم روشن و همراه با دليل است]»."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام) : نقل است که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: ای مردم! بر شما باد به طاعت و شناخت کسی که به شناختش معذور نیستید، چرا که آن علمی که آدم (علیه السلام) بدان فرود آمد و همه‌ی آنچه پیامبران (علیهم السلام) بدان واسطه برتری جستند تا برسد به پیغمبر شما خاتم النّبیّین (صلی الله علیه و آله)، همگی نزد عترت پیغمبرتان محمّد (صلی الله علیه و آله) است، پس در کجا سرگردان شده و به کجا می‌روید؟ ای کنده‌شده‌گان از صلب‌های اصحاب کشتی [نوح (علیه السلام)] مَثَل عترت در میانتان همچون کشتی نوح (علیه السلام) است، پس بر آن سوار شوید و همچون نجات‌یافتگان در آن کشتی، هرکه بر آن درآید نیز نجات یابد و من به آنچه می‌گویم به سوگند درست گرو این گفتار هستم و سخن زور نمی‌گویم و وای بر آنکه روی برتابد! سپس وای بر آن کس که روی برتابد! آیا این حدیث پیغمبرتان در حجّهًْ الوداع به شما نرسیده که فرمود: «در میان شما دو چیز سنگین و گران‌بها می‌گذارم، اگر بدان چنگ زنید هرگز پس از من گمراه نشوید؛ قرآن و عترت من اهل بیتم و این دو از هم جدا نشوند تا در کنار حوض بر من درآیند». پس بنگرید چگونه درباره‌ی آن دو رفتار کنید، بدانید که این آب خوشگوار و شیرین است پس بیاشامید و آن دیگر آب شور و تلخ است و از آن بپرهیزید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۶۸ / بحارالأنوار، ج۲، ص۲۸۵)
25.سوره ص ،آیه 87 :
"إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرٌ لِلْعالَمينَ "
"اين [قرآن] فقط تذكّرى براى جهانيان است."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : ابوحمزه گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ، او، امیرمؤمنان علی (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۶۸ /د الکافی، ج۸، ص۲۸۷/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹۹/ المناقب، ج۳، ص۹۷)
26.سوره ص ،آیه 88 :
"وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حينٍ "
"و به يقين خبر [پيروزى] آن را بعد از مدّتى خواهيد دانست."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): ابوحمزه گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: "وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ"، [یعنی] هنگام خروج حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۶۸/ الکافی، ج۸، ص۲۸۷/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹۹)
*سوره زمر :
27.سوره زمز ، آیه 9 :
"قوله تعالی أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّيْلِ ساجِداً وَ قائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ يَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ "
"آيا [چنين كسى با ارزش است يا] كسى كه در ساعات شب درحال سجده و قيام به عبادت مشغول است و از عذاب آخرت مى‌ترسد و به رحمت پروردگارش اميدوار است؟! بگو: «آيا كسانى كه مى‌دانند باكسانى كه نمى‌دانند يكسانند؟! تنها خردمندان متذكّر مى‌شوند»."
تفسیر ولایی :
1.امام باقر (علیه السلام) : قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ کسانی که می‌دانند ما هستیم و آنان‌که نمی‌دانند، دشمنان ما هستند و شیعیان ما، خردمندان می‌باشند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۹۲ / الکافی، ج۱، ص۲۱۲/ الکافی، ج۱، ص۲۱۲/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۱۹/ بصایرالدرجات، ص۵۴/ نورالثقلین/ البرهان)
2.امام علی (علیه السلام) : هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ ما اهل بیت و شیعیان ما، صاحبان خرد هستیم و کسانی که نمی‌دانند، دشمنان ما هستند. شیعیان ما هدایت‌شدگان هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۹۲/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۸۵)
28.سوره زمر ،آیه 15 :
"فَاعْبُدُوا ما شِئْتُمْ مِنْ دُونِهِ قُلْ إِنَّ الْخاسِرينَ الَّذينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْليهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَلا ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبينُ "
"پس شما هرچه را جز او مى‌خواهيد بپرستيد [كه زيانكاريد]. بگو: «زيانكاران واقعى كسانى هستند كه سرمايه‌ی وجود خويش و بستگانشان را در روز قيامت از دست داده‌اند. آگاه باشيد زيان آشكار همين است»."
تفسیر ولایی :
حضرت زهراء (سلام الله علیها) : سویدبن‌غفله گوید: وقتی فاطمه (سلام الله علیها) به همان بیماری که موجب رحلت آن حضرت گردید بیمار شد، به هنگام شدّت‌یافتن بیماریش گروهی از زنان مهاجر و انصار به عیادتش جمع شدند و بر آن حضرت سلام کرده گفتند: «ای دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! وضع بیماریت چگونه است و با آن چه می‌کنی»؟ آن حضرت خداوند سبحان را ستایش کرد و بر پدرش درود فرستاد، و سپس گفت: «حالم به‌گونه‌ای است که از دنیای شما بسی بیزار و مردانتان را دشمن می‌دارم! حال و قالشان را آزمودم و از آنچه کردند، بسی ناخشنودم و آنان را به کناری نهادم. چه زشت است کندی شمشیرها پس از تیزی آن‌ها و بازی‌کردن با دین، پس از پذیرفتن از روی [میل و رغبت] جدّیّت، چه زشت است سر بر سنگ خارا کوفتن و دونیم شدن نیزه به واسطه‌ی آراء باطل و لغزش از سر هوا و هوس! چه بد ذخیره‌ای از پیش برای خود فرستادند. خشم خداوند را به جان خریدند و در آتش و نیران پاینده‌اند. از سر ناچاری [و به‌خاطر تظاهر به اسلام] ریسمان امور و وظایف [دینی] را به گردن انداخته‌اند، سنگینی و مسئولیت کار را بدانها واگذاردم و ننگ عدالت کشی را بر آن‌ها بار کردم. نفرین ابد بر این مکّاران، دور باشند از رحمت حق این ستمکاران، وای بر آنان! ازچه رو خلافت را از جای محکم و ثابت خود جابه‌جا کردند! چطور پایه‌های نبوّت و نشانه‌های دین را جابه‌جا کردند! چطور خانه‌ای را که محل نزول جبرئیل و محل آمد و شد نیکان که مطّلع به صلاح دنیا و آخرت بودند را جابه‌جا کردند! آگاه باشید که زیانی بس بزرگ است»!
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۰۴ / بحارالأنوار، ج۴۳، ص۱۵۹/ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۱۵۸؛ «بتفاوت یسیر»/ الأمالی للطوسی، ج۳۷۴؛ «بتفاوت»)
29.سوره زمر ،آیه 18 :
"الَّذينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذينَ هَداهُمُ اللهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ "
"همان كسانى كه سخنان را مى‌شنوند و از نيكوترين آن‌ها پيروى مى‌كنند؛ آنان كسانى هستند كه خدا هدايتشان كرده، و آن‌ها خردمندانند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: "الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذینَ هَداهُمُ اللهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الْأَلْباب" پرسیدم، ایشان فرمود: «آنان کسانی هستند که به امر خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) گردن نهادند و چون حرف‌های آنان (ائمّه (علیهم السلام)) را شنیدند، چیزی بر آن نیافزودند و چیزی از آن نکاستند و آن را همان‌طور که شنیدند، نقل کردند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۱۰ / الکافی، ج۱، ص۳۹۱/ بحارالأنوار، ج۲، ص۱۵۸ و مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۹۹ و الاختصاص، ص۵؛ «بتفاوت یسیر»/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۰۲ / وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۸۲/ نورالثقلین/ البرهان)
30.سوره زمر ،آیه 22 :
"أَ فَمَنْ شَرَحَ اللهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَيْلٌ لِلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللهِ أُولئِكَ في ضَلالٍ مُبينٍ "
"آيا كسى كه خدا سينه‌اش را براى اسلام گشاده است و بر فراز [مركبى از] نور الهى قرار گرفته [همچون كوردلان گمراه است]؟! واى بر آنان كه قلب‌هايى سخت در برابر ذكر خدا دارند! آن‌ها در گمراهى آشكارى هستند."
تفسیر ولایی :
علی‌بن‌ابراهیم (رح): " أَفَمَن شَرَحَ اللهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِّن رَّبِّهِ این آیه درباره‌ی امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) نازل شد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۱۸ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۴۰۵/ القمی، ج۲، ص۲۴۸/ المناقب، ج۳، ص۸۰/ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۳۳/ الصراط المستقیم، ج۲، ص۷۴/ نورالثقلین/ البرهان)
31.سوره زمر ،آیه 29 :
"ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً رَجُلاً فيهِ شُرَكاءُ مُتَشاكِسُونَ وَ رَجُلاً سَلَماً لِرَجُلٍ هَلْ يَسْتَوِيانِ مَثَلاً الْحَمْدُ لِلهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ "
"خداوند مثالى زده است: مردى را كه مملوك شريكانى است كه درباره‌ی او پيوسته با هم نزاع دارند، و مردى كه تنها تسليم يك نفر است؛ آيا اين دو يكسانند؟! حمد و ستايش مخصوص خداست، ولى بيشتر آنان نمى‌دانند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): در کلام خداوند عزّوجلّ "ضَرَبَ اللهُ مَثَلًا رَّجُلًا فِیهِ شُرَکَاء مُتَشَاکِسُونَ وَرَجُلًا سَلَمًا" منظور از «رجل» اوّل علی (علیه السلام) است «رجل» دوم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است [یعنی علی (علیه السلام) تسلیم یک نفر شده که همان پیامبر (صلی الله علیه و آله) است] و شُرَکَاء مُتَشَاکِسُونَ یعنی کسانی که اختلاف دارند، حال آنکه یاران علی (علیه السلام) [و شیعیان] بر ولایت او هم‌رأی می‌باشند [پس منظور از متشاکسون غیر از آنان هستند].
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۲۲ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۰۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۰۵؛ «بتفاوت»/ البرهان)
32.سوره زمر ،آیه 31 :
"ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عِنْدَ رَبِّكُمْ تَخْتَصِمُونَ "
"سپس شما روز قيامت نزد پروردگارتان مخاصمه مى‌كنيد."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رح): " إِنَّکَ مَیِّتٌ وَإِنَّهُم مَّیِّتُونَ، ثُمَّ إِنَّکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عِندَ رَبِّکُمْ تَخْتَصِمُونَ؛ یعنی امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) و کسانی که حقّش را غصب کردند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۲۶ بحارالأنوار، ج۴۱۵، ص۳۵/ القمی، ج۲، ص۲۴۸/ البرهان)