توضیحات
" بسم الله الرحمن الرحیم "
" آیاتی که در جزء بیست و چهارم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "
1.سوره زمر ، آیه 32 :
"قوله تعالی فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَبَ عَلَى اللهِ وَ كَذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ أَ لَيْسَ في جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرينَ "
"چه كسى ستمكارتر است از آن كسى كه بر خدا دروغ ببندد و سخن راست [و وحى الهى] را هنگامىكه بهسراغ او آمده تكذيب كند؟! آيا در جهنّم جايگاهى براى كافران نيست؟!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : امام کاظم (علیه السلام) از پدرش روایت کرد که در مورد آیه:" فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ کَذَبَ عَلَی اللهِ وَ کَذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ" فرمود: «آن ستمکار کسی است که دستور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را در مورد پذیرش ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) ردّ کرده است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۲۸ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۴۱۴/ کشف الغمهًْ، ج۱، ص۳۱۷/ کشف الیقین، ص۳۷۵/ البرهان؛ «بتفاوت»)
2.سوره زمر ، آیه 33 :
"وَ الَّذي جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ "
"امّا كسى كه سخن راست بياورد و كسى كه آن را تصديق كند، آنان پرهيزگارانند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : منظور از وَ الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و منظور از وَ صَدَّقَ بِهِ امیرالمؤمنین، علیبنابیطالب (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۲۸/ الإفصاح، ص۱۶۶/ کشف الغمهًْ، ج۱، ص۳۲۴/ کشف الیقین، ص۱۲۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۰۶/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۴۰۷/ الصراط المستقیم، ج۱، ص۲۸۱/ المناقب، ج۳، ص۹۲/ نورالثقلین)
3.سوره زمر ، آیه 36 :
"أَ لَيْسَ اللهُ بِكافٍ عَبْدَهُ وَ يُخَوِّفُونَكَ بِالَّذينَ مِنْ دُونِهِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ "
"آيا خداوند براى [نجات و دفاع از] بندهاش كافى نيست؟! ولى آنها تو را از غير او مىترسانند. [آنها گمراهند] و هركس را خداوند گمراه كند، هيچ راهنمايى براى او نخواهد بود!"
تفسیر ولایی :
علیّبنابراهیم (رح): "أَلَیْسَ اللهُ بِکَافٍ عَبْدَهُ وَ یُخَوِّفُونَکَ بِالَّذِینَ مِن دُونِهِ"؛ یعنی [منافقان] به تو میگویند: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! از ما دربارهی پذیرش امر ولایت علی (علیه السلام) درگذر و تو را از اینکه در صورت اصرار بر پذیرش ولایت علی (علیه السلام) ممکن است به کفّار ملحق شده و اسلام را رها کنند، میترسانند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۳۰ / بحارالأنوار، ج۶۸، ص۱۲۰/ القمی، ج۲، ص۲۴۸/ نورالثقلین/ البرهان)
4.سوره زمر ، آیه 45 :
"وَ إِذا ذُكِرَ اللهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ إِذا ذُكِرَ الَّذينَ مِنْ دُونِهِ إِذا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ "
"هنگامىكه خداوند به يگانگى ياد مىشود، دلهاى كسانى كه به آخرت ايمان ندارند مشمئز [و متنفّر] مىگردد؛ امّا هنگامىكه از معبودهايى غير از او ياد مىشود، آنان خوشحال مىشوند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : محبّت ما اهل بیت را [در دل] داشته باشید. هرکس با ما دوست باشد روز قیامت با شفاعت ما وارد بهشت میگردد، به خداوند سوگند! بندهای از اعمال خود سود نمیبرد و مگر اینکه حقّ ما را بشناسد».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۴۴ / بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰)
5.سوره زمر ، آیه 53 :
"قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ "
"بگو: «اى بندگان من كه برخود اسراف و ستم كردهايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همهی گناهان را مىآمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : خداوند در روز قیامت چنین عذر و بهانهای را از کسی نمیپذیرد که بگوید: «پروردگارا! نمیدانستم که فرزندان فاطمه (سلام الله علیها) بر تمامی مردم والی و حاکم هستند». و خداوند مخصوص شیعیان فرزندان فاطمه (سلام الله علیها) این آیه را نازل فرمود: "یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللهِ" [و در مورد دیگران صدق نمیکند]».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۶۰ / بحارالأنوار، ج۲۳، ص۸۰/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۵۸/ القمی، ج۲، ص۲۵۰/ معانی الأخبار، ص۱۰۷؛ «لایقدر» بدل «لایعذر» و «علی الناس... فی شیعهًْ» محذوف/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۰۷/ نورالثقلین/ البرهان)
6.سوره زمر ، آیه 56 :
"أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ في جَنْبِ اللهِ وَ إِنْ كُنْتُ لَمِنَ السَّاخِرينَ "
"[اين دستورها براى آن است كه] مبادا كسى روز قيامت بگويد: «افسوس بر من از كوتاهىهايى كه در اطاعت فرمان خدا كردم و از مسخرهكنندگان [آيات او] بودم»!"
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام) : "أَن تَقُولَ نَفْسٌ یَا حَسْرَتَی علَی مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللهِ"، من جنب خدایم و من مایهی افسوس مردمان در روز قیامتم [که چرا ولایت مرا نپذیرفتند].
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۶۸ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۵۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۰۹/ نورالثقلین؛ «و انا حسرهًْ الناس یوم القیامهًْ» محذوف/ البرهان)
7.سوره زمر ، آیه 59 :
"بَلى قَدْ جاءَتْكَ آياتي فَكَذَّبْتَ بِها وَ اسْتَكْبَرْتَ وَ كُنْتَ مِنَ الْكافِرينَ "
"آرى، آيات من بهسراغ تو آمد، امّا آن را تكذيب كردى و تكبّر نمودى و از كافران بودى."
تفسیر ولایی :
علیّبنابراهیم (رح): [منافقان و کفّار، هنگام مرگ میگویند]: "أَوْ تَقُولَ حِینَ تَرَیَ الْعَذَابَ لَوْ أَنَّ لِی کَرَّةً "خداوند به آنان پاسخ داد و فرمود: بَلَی قَدْ جَاءتْکَ آیَاتِی فَکَذَّبْتَ بِهَا یعنی به نشانهها و معجزات امامان (علیهم السلام) ایمان نیاوردید. "وَاسْتَکْبَرْتَ وَ کُنتَ مِنَ الْکَافِرِینَ"؛ یعنی کافر به خداوند شدید».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۷۶ القمی، ج۲، ص۲۵۱/ بحارالأنوار، ج۷۰، ص۱۸۷/ نورالثقلین)
8.سوره زمر ، آیه 60 :
"وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ تَرَى الَّذينَ كَذَبُوا عَلَى اللهِ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ أَ لَيْسَ في جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْمُتَكَبِّرينَ "
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ابومعزّی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: هرکه بگوید من امام هستم، حال آنکه امام نیست مصداق این آیه است. عرض کردم: «حتّی اگر علوی و فاطمی باشد»؟ فرمود: «حتّی اگر علوی و فاطمی باشد».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۷۶ / بحارالأنوار، ج۷، ص۱۷۶/ البرهان)
9.سوره زمر ، آیه 65 :
"وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرينَ "
"به تو و همهی پيامبران پيشين وحى شده كه اگر مشرك شوى، تمام اعمالت تباه مىشود و از زيانكاران خواهى بود."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : ابوحمزه گوید: از امام باقر (علیه السلام) دربارهی کلام خداوند عزّوجلّ به پیامبرش (صلی الله علیه و آله):" لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الخَاسِرِینَ" پرسیدم، ایشان فرمود: «تفسیرش این است که اگر پس از خود به ولایت کس دیگری به همراه ولایت علی (علیه السلام) فرمان دهی، تمام اعمالت تباه میشود و از زیانکاران خواهی بود».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۸۶ / القمی، ج۲، ص۲۵۱/ بحارالأنوار، ج۱۷، ص۸۴/ فرات الکوفی، ص۳۷۰؛ «سألته عن قول الله لنبیه» محذوف و «لتکونن من الخاسرین» و «ها... من الخاسرین» محذوف/ النورالثقلین/ البرهان)
10.سوره زمر ، آیه 69 :
"وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْكِتابُ وَ جيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ "
"و زمين [در آن روز] به نور پروردگارش روشن مىشود، و نامههاى اعمال را پيش مىنهند و پيامبران و گواهان را حاضر مىسازند، و ميان آنها بحق داورى مىشود و به آنان ستم نخواهد شد."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : مفضّلبنعمر گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که دربارهی کلام خداوند متعال: "وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا" فرمود: «پروردگار زمین یعنی امام زمین». عرض کردم: «وقتی امام بیرون آید چه میشود»؟ فرمود: «آنگاه مردم از تابش خورشید و نور ماه بینیاز میشوند و به نور امام ره مینوردند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۱۲ / بحارالأنوار، ج۷، ص۳۲۶/ القمی، ج۲، ص۲۵۳/ البرهان/ نورالثقلین)
11.سوره زمر ، آیه 71 :
"سيقَ الَّذينَ كَفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آياتِ رَبِّكُمْ وَ يُنْذِرُونَكُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا قالُوا بَلى وَ لكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذابِ عَلَى الْكافِرينَ "
"و كسانى كه كافر شدند گروهگروه بهسوى جهنّم رانده مىشوند؛ هنگامىكه به دوزخ مىرسند، درهاى آن گشوده مىشود و نگهبانان دوزخ به آنها مىگويند: «آيا پيامبرانى از ميان شما بهسويتان نيامدند كه آيات پروردگارتان را براى شما بخوانند و نسبت به ملاقات اين روز شما را انذار كنند»؟! مىگويند: «آرى، [پيامبران آمدند] ولى [ما مخالفت كرديم و]» فرمان عذاب الهى بر كافران مسلّم شده است."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : کسی که گمان میکند مرا دوست دارد امّا علی (علیه السلام) را دوست نمیدارد، دروغ میگوید [و مرا نیز دوست ندارد]، اصلاً دوستی من و علی (علیه السلام) فقط در دل مؤمن است که با یکدیگر جمع میشود. ای علی (علیه السلام)! خداوند عزّوجلّ، دوستار من و تو را جزء اوّلین افرادی قرار میدهد که به سمت بهشت میشتابند و دشمن من و تو را جزء اوّلین افرادی قرار میدهد که از امّت من به جهنّم میروند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۲۴ / بحارالأنوار، ج۳۱، ص۴۴۰/ نورالثقلین)
*سوره غافر :
12.سوره غافر ، آیه 4 :
"ما يُجادِلُ في آياتِ اللهِ إِلاَّ الَّذينَ كَفَرُوا فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهُمْ فِي الْبِلادِ "
"تنها كسانى در آيات ما مجادله مىكنند كه [از روى عناد] كافر شدهاند؛ پس مبادا رفتوآمد آنان در شهرها [و قدرت نماييشان] تو را فريب دهد!"
تفسیر ولایی :
علیّّبنابراهیم (رح): آیه: "ما یُجادِلُ فِی آیاتِ اللهِ"؛ منظور، ائمه (علیهم السلام) هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۵۴ / بحارالأنوار، ج۹، ص۲۳۳)
13.سوره غافر ، آیه 7 :
"الَّذينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذينَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحيمِ "
"فرشتگانى كه حاملان عرشند و آنها كه گرداگرد آن [طواف مىكنند] تسبيح و حمد پروردگارشان را مىگويند و به او ايمان دارند و براى مؤمنان آمرزش مىطلبند [و مىگويند]: پروردگارا! رحمت و علم تو همه چيز را فرا گرفته است؛ پس كسانى را كه توبه كرده و راه تو را پيروى مىكنند بيامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگاه دار."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): منظور از للذِینَ تَابُوا در آیه فوق کسانی هستند که از قبول ولایت جماعت و بنیامیّه توبه کردند و اتَّبَعُوا سَبِیلکَ مقصود از پیروی از راه خداوند، ایمان آوردن به ولایت امام علی (علیه السلام) است و راه آن حضرت، همان راه خداست.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۶۲ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۴/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۴؛ «بتفاوت»/ المناقب، ج۳، ص۷۲/ البرهان)
14.سوره غافر ، آیه 11 :
"قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ إِلى خُرُوجٍ مِنْ سَبيلٍ "
"آنها مىگويند: «پروردگارا! ما را دوبار ميراندى و دوبار زنده كردى؛ اكنون به گناهان خود معترفيم؛ آيا راهى براى خارجشدن [از دوزخ] وجود دارد»؟"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): زیدبنحسن گوید: «از امام صادق (علیه السلام) دربارهی آیه:" قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ"د پرسیدم. فرمود: «خدا به آنها پاسخ داد: این به خاطر آن است که وقتی خداوند به یگانگی خوانده میشد. و اهل ولایت، انکار میکردید. به اینکه ولایت داشتند، و اگر برای او همتایی میپنداشتند کسی را که ولایت ندارد، ایمان میآوردید. و اینکه او ولایت دارد، اکنون داوری مخصوص خداوند بلندمرتبه و بزرگ است [و شما را مطابق عدل خود کیفر میدهد].
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۷۰ / بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۶۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۱۸/ البرهان)
15.سوره غافر ، آیه 12 :
"ذلِكُمْ بِأَنَّهُ إِذا دُعِيَ اللهُ وَحْدَهُ كَفَرْتُمْ وَ إِنْ يُشْرَكْ بِهِ تُؤْمِنُوا فَالْحُكْمُ لِلهِ الْعَلِيِّ الْكَبيرِ "
"[گفته مىشود] اين به سبب آن است كه وقتى خداوند به يگانگى خوانده مىشد انكار مىكرديد، و اگر براى او همتايى مىپنداشتند ايمان مىآورديد؛ اكنون داورى مخصوص خداوند بلند مرتبه و بزرگ است [و شما را مطابق عدل خود كيفر مىدهد]."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام)ک زیدبنحسن گوید: از امام صادق (علیه السلام) دربارهی آیه: "قَالوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ و أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ" سؤال کردم. فرمود: «خداوند در پاسخ آنان فرموده است: هرگاه از خداوند و کسانی که ولایت خداوندی دارند به تنهایی یاد شود، شما به ولایت داشتن به آن ولی خدا کفر میورزید؛ امّا چنانچه در ولایت او فردی که فاقد ولایت الهی است بهعنوان شریک قرار داده شود، به ولایت او ایمان میآورید. ارادهی مطلق امور و قضاوت و حکومت در اختیار خداوند بزرگ و بلند مرتبه است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۷۰/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۶۴؛ «بتفاوت لفظی»/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۱۸/ البرهان؛ «قالو ربنا امتنا اثنین... الله تعالی» محذوف)
16.سوره غافر ، آیه 13 :
"هُوَ الَّذي يُريكُمْ آياتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلاَّ مَنْ يُنيبُ "
"او كسى است كه آيات خود را به شما نشان مىدهد و از آسمان براى شما روزى با ارزشى مىفرستد؛ تنها كسانى متذكّر اين حقايق مىشوند كه [بهسوى خدا] بازمىگردند [و پيوسته به ياد او هستند]."
تفسیر ولایی :
علیّّبنابراهیم (رح): منظور از کلام خدا "هُو الذِی یُرِیکُمْ آیَاتِهِ" ائمّه هستند (علیهم السلام) که خداوند و پیامبرش دربارهی آنها سخن گفتهاند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۷۲/ القمی، ج۲، ص۲۵۶/ نورالثقلین/ البرهان)
17.سوره غافر ، آیه 15 :
"رَفيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ "
"او درجات [بندگان صالح] را بالا مىبرد، او صاحب عرش است، روح (وحى الهى) را به فرمانش بر هركس از بندگانش كه بخواهد القاء مىكند تا [مردم را] از روز لقاى پروردگار بيم دهد."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): خداوند تبارکوتعالی یکتا و بیهمتا است و در وحدانیّت خود بینظیر است سپس تکلّم به کلمهای کرد. آن کلمه نور محمّد (صلی الله علیه و آله) را آفرید و من و ذرّیّهام را آفرید. سپس تکلّم به کلمهای کرد؛ آن کلمه روح شد. روح را خداوند در آن نور سکونت داد و در بدنهای ما قرار داد. پس ما روح اللَّه و کلمات خداییم. بهوسیلهی ما پنهان از خلق خود شد (یعنی ما را حجاب بین خود و خلق قرار داد ما وسیله و واسطه بین مخلوق و خداییم همانطور که پردهی واسطه بین محجوب و کسی که پشت پرده است میباشد) و پیوسته ما در زیر سایبانی سبز قرار داشتیم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۷۴ / بحارالأنوار، ج۱۰، ص۱۵)
18.سوره غافر ، آیه 51 :
"إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَ الَّذينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ "
"ما به يقين پيامبران خود و كسانى را كه ايمان آوردهاند، در زندگى دنيا و [در آخرت] روزى كه گواهان به پا مىخيزند يارى مىدهيم."
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام): در کلام خدای تعالی" لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَ الَّذِینَ آمَنُوا" از آن جمله علی (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۳۰/ المناقب، ج۲، ص۶۷/ بحارالأنوار، ج۴۱، ص۶۱)
19.سوره غافر ، آیه 60 :
"وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ "
"پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانيد تا [دعاى] شما را اجابت كنم. به يقين كسانى كه از عبادت من تكبّر مىورزند بهزودى با ذلّت وارد دوزخ مىشوند»."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): خداوند ما را به خودمان وانگذاشته اگر ما را به خود وا میگذاشت مانند سایر مردم بودیم ولی ما کسانی هستیم که خداوند دربارهی آنها فرموده:" ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۳۴ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۰/ بصایرالدرجات، ص۴۶۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۱۹/ البرهان/ إرشادالقلوب، ج۱، ص۱۹۶؛ «بتفاوت لفظی»)
20.سوره غافر ، آیه 65 :
"هُوَ الْحَيُّ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمينَ "
"زنده [واقعى] اوست؛ معبودى جز او نيست؛ پس او را بخوانيد درحالىكه دين خود را براى او خالص كردهايد. ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است."
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام): اباصلت گوید با امام رضا (علیه السلام) در نیشابور بودم ... امام رضا (علیه السلام) از پدرانش از پیامبر (صلی الله علیه و آله) از جبرئیل از خداوند متعال نقل کرد که فرمود:] ... «پس ای بندگانم مرا بپرستید و کسی که با اخلاص شهادت؛ لا إله إلا الله را میگوید و با آن مرا دیدار میکند، باید بداند که وارد دژ من شده و هرکس که وارد دژ من شود، از عذابم در امان میماند». از امام رضا (علیه السلام) پرسیدند: «اخلاص در مورد شهادت لا إله إلا الله چیست»؟ حضرت پاسخ داد: «منظور، پیروی از خداوند، رسول او (صلی الله علیه و آله) و ولایت اهل بیتش (علیهم السلام) است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۵۶/ بحارالأنوار، ج۳، ص۱۵/ البرهان)
21.سوره غافر ، آیه 73 :
"ثُمَّ قيلَ لَهُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ تُشْرِكُونَ "
"سپس به آنها گفته مىشود: «كجايند آنچه را همتاى خدا قرار مىداديد»."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): ضریس کناسی گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! افرادی هستند که به وحدانیّت خداوند عزّوجلّ اقرار و اعتراف نمودهاند و به نبوّت محمّد (صلی الله علیه و آله) اقرار کردهاند ولی با ولایت شما آشنا نشدهاند، و از گناهکارانی هستند که میمیرند و امامی ندارند؛ حال آنها چگونه است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «... امّا ناصبیان (دشمنان اهل بیت) که اهل قبله هستند، برای آنها هم خطّی از قبر [جایگاه برزخی او] به طرف دوزخ کشیده میشود. این دوزخ را خداوند در مشرق خلق کرده است، و از آن دوزخ شعلههای آتش و دود و گرمی به قبرش وارد میگردد و او را معذّب میکند، و بعد از این هم راه آنها به جهنّم (جهنّم اخروی) ختم میشود، و در آن جا نگهداری میگردند و به آنها میگویند: کجایند معبودهایی که غیر از خدا میخواندید؟ (اعراف/۳۷)، کجاست آن امامی که خود اختیار کردید و امام منصوب از طرف خدا را رها نمودید».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۶۰/ بحارالأنوار، ج۶، ص۲۸۹/ بحارالأنوار، ج۶۹، ص۱۵۸/ القمی، ج۲، ص۲۶۰/ نورالثقلین)
22.سوره غافر ، آیه 81 :
"وَ يُريكُمْ آياتِهِ فَأَيَّ آياتِ اللهِ تُنْكِرُونَ "
"او آياتش را همواره به شما نشان مىدهد؛ پس كداميك از آيات خدا را انكار مىكنيد؟!"
تفسیر ولایی :
علیّّبنابراهیم (رح): وَ یُرِیکُمْ آیاتِهِ مقصود این است که خداوند، امیرالمؤمنین (علیه السلام) و ائمه معصومین (علیهم السلام) را در رجعت به دشمنان آنها نشان می دهد؛" فَلَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا قالُوا آمَنَّا بِاللهِ وَحْدَهُ وَ کَفَرْنا بِما کُنَّا بِهِ مُشْرِکِینَ"، یعنی بدانچه با او شریک میگردانیدیم، کافریم،" فَلَمْ یَکُ یَنْفَعُهُمْ إِیمانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا سُنَّتَ اللهِ الَّتِی قَدْ خَلَتْ فِی عِبادِهِ وَ خَسِرَ هُنالِکَ الْکافِرُونَ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۶۸ / بحارالأنوار، ج۵۳، ص۵۶/ القمی، ج۲، ص۲۶۱/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»)
*سوره فصلت :
23.سوره فصلت ، آیه 1 :
"حم "
"حم"
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): امام (علیه السلام) فرمان حمله را صادر کرد و فرمود: «با نام خداوند «حم» همگی بر آنان حمله برید که آنها یاری نخواهند شد! [شکست میخورند]». خود حضرت (علیه السلام) درحالیکه فرزندانش، حسن و حسین (علیها السلام) ایشان را همراهی میکردند حملهور شدند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۷۶/ بحارالأنوار، ج۲۸، ص۱۱۲)
24.سوره فصلت ، آیه 2 :
"تَنْزيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ "
"اين كتابى است كه از سوى خداوند بخشندهی مهربان نازل شده است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): امام صادق (علیه السلام) فرمود: ... جبرئیل بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد و گفت امام بعد از او، علی (علیه السلام) است. سپس امام صادق (علیه السلام) سوره: حم، "تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ" را خواند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۷۸ / بحارالأنوار، ج۲۶، ص۹۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۲۰/ فرات الکوفی، ص۳۸۱)
25.سوره فصلت ، آیه 4 :
"بَشيراً وَ نَذيراً فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ "
"بشارتدهنده و بيمدهنده است؛ ولى بيشتر آنان روىگردان شدند؛ ازاينرو [حقايق را] نمىشنوند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل شد و گفت امام بعد از او علی (علیه السلام) است؛ سپس سوره: "حم* تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* کِتابٌ فُصِّلَتْ آیاتُهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ "خواند تا رسید به" فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ". بیشتر آنها از ولایت علی (علیه السلام) اعراض کردند آنها [حقایق را] نمیشنوند آنها گفتند: «قلبهای ما نسبت به آنچه ما را به آن دعوت میکنی در پوششهایی قرار گرفته و در گوشهای ما سنگینی است، و میان ما و تو حجابی وجود دارد پس تو به دنبال عمل خود باش، ما هم برای خود عمل میکنیم!
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۸۰ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۴۴/ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۹۶؛ «بان الامام... یعلمون» محذوف و «حتی عاملون» محذوف/ البرهان؛ «حتی عاملون» محذوف)
26.سوره فصلت ، آیه 7 :
"الَّذينَ لا يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ "
"همان كسانى كه زكات نمىپردازند، و آخرت را منكرند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): امام صادق (علیه السلام) فرمود: روزی پدرم امام باقر (علیه السلام) به جابربنعبدالله انصاری فرمود: «ای جابر! آیا خداوند زکات را بر انسان مشرک واجب نموده است»؟ جابر پاسخ داد: «خیر، خداوند زکات را بر مسلمانان واجب ساخته است». من به جابر گفتم: «پس نظرت دربارهی این کلام خداوند که فرموده "وَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ الَّذِینَ لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ" چیست»؟! جابر پاسخ داد: «سوگند به خدا! با اینکه این آیه در کتاب خداوند عزّوجلّ است ولی گویا تاکنون آن را نخوانده بودم»! امام صادق (علیه السلام) فرمود: «این آیه در مورد کسانی نازل شده که در ولایت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) شرک ورزیده و زکاتشان را به کسی پرداخت نمودهاند که خود را [غاصبانه] بهجای حضرت گماشته است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۴۸۴ / دعایم الإسلام، ج۱، ص۳)
27.سوره فصلت ، آیه 12 :
"فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ في يَوْمَيْنِ وَ أَوْحى في كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها وَ زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِمَصابيحَ وَ حِفْظاً ذلِكَ تَقْديرُ الْعَزيزِ الْعَليمِ "
"آنگاه آنها را بهصورت هفت آسمان در دو روز (دو دوران) آفريد، و در هر آسمانى امر [و برنامه] آن [آسمان] را وحى [و مقرّر] فرمود، و آسمان پايين را با چراغهايى(ستارگان) زينت بخشيديم، و [با شهابها از رخنه شياطين] حفظ كرديم؛ اين است تقدير خداوند توانا و دانا."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): فضیل رسّان گوید: محمّدبنابراهیم به امام صادق (علیه السلام) نوشت: «ما را از فضائل اهل بیت (علیهم السلام) آگاه بفرما». امام صادق (علیه السلام) برای او مرقوم فرمود: «ستارگان در آسمان امان اهل آسمانند و گاهی که ستارگان آسمان بروند اهل آسمان به وعدهی نهایی میرسند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اهل بیت من امان امّت من قرار داده شدهاند چون اهل بیت من بروند به امّت من آنچه وعده شدهاند، برسد».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۰۲ / بحارالأنوار، ج۲۷، ص۳۰۹/ نورالثقلین)
28.سوره فصلت ، آیه 15 :
"فَأَمَّا عادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ قالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللهَ الَّذي خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ كانُوا بِآياتِنا يَجْحَدُونَ "
"امّا قوم عاد به ناحق در زمين تكبّر ورزيدند و گفتند: «چه كسى از ما نيرومندتر است»؟! آيا نمىدانستند خداوندى كه آنان را آفريده از آنها قويتر است؟! و [به خاطر اين پندار] پيوسته آيات ما را انكار مىكردند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): "کَانُوا بِآیاتِنَا یجْحَدُونَ"؛ آیات، ائمه (علیهم السلام) هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۰۴ / بحرالعرفان، ج۶، ص۱۰۱)
29.سوره فصلت ، آیه 29 :
"وَ قالَ الَّذينَ كَفَرُوا رَبَّنا أَرِنَا الَّذَيْنِ أَضَلاَّنا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ نَجْعَلْهُما تَحْتَ أَقْدامِنا لِيَكُونا مِنَ الْأَسْفَلينَ "
"كافران گفتند: «پروردگارا! كسانى از جنّ و انس كه ما را گمراه كردند به ما نشان ده تا زير پاى خود نهيم [و لگدمالشان كنيم] تا از پستترين مردم باشند»."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): و تبرّی بجویید از نفس گمراه شده قبل از آنکه فرا رسد روزی که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستیای. میگویند: پروردگارا! کسانی از جنّ و انس که ما را گمراه کردند به ما نشان ده تا زیر پای خود نهیم [و لگدمالشان کنیم] تا از پستترین مردم باشند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۲۲ / بحارالأنوار، ج۲۹، ص۵۶۵)
30.سوره فصلت ، آیه 30 :
"إِنَّ الَّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ "
"به يقين كسانى كه گفتند: «پروردگار ما خداوند يگانه است». سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنان نازل مىشوند كه: «نترسيد و غمگين مباشيد، و بشارت باد بر شما به آن بهشتى كه به شما وعده داده شده است»!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): محمّدبنمسلم گوید: از امام صادق (علیه السلام) دربارهی آیه:" إِنَّ الذِینَ قَالوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ اسْتَقَامُو"ا» سؤال کردم. آن حضرت فرمود: «یعنی در اعتقاد به تکتک ائمّه (علیهم السلام)، که یکی پس از دیگری استقامت کردند. "تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْملائِکَةُ أَلَّا تَخافُوا وَ لاتَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُون"».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۲۴/ الکافی، ج۱، ص۲۲۰/ الکافی، ج۱، ص۴۲۰/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۲۴؛ «تتنزل... الی آخر» محذوف/ المناقب، ج۴، ص۳۳۰؛ «الا تخافوا... الی آخر» محذوف/ البرهان/ نورالثقلین/ البرهان)
31.سوره فصلت ، آیه 31 :
"نَحْنُ أَوْلِياؤُكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ وَ لَكُمْ فيها ما تَشْتَهي أَنْفُسُكُمْ وَ لَكُمْ فيها ما تَدَّعُونَ "
"ما [فرشتگان] ياران و مددكاران شما در زندگى دنيا و آخرت هستيم؛ و براى شما هرچه دلتان بخواهد در بهشت فراهم است، و هرچه طلب كنيد به شما داده مىشود."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): نَحْنُ أَوْلِیاؤُکُمْ یعنی ما یاران و دوستان شما در زندگی دنیا هستیم. که عهدهدار رساندن لطف و عنایات پروردگار به شماییم. و در آخرت از شما جدا نمیشویم تا داخل بهشت شوید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۳۲ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۸/ بحارالأنوار، ج۶۶، ص۲۶۳)
32.سوره فصلت ، آیه 33 :
"وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعا إِلَى اللهِ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إِنَّني مِنَ الْمُسْلِمينَ "
"چه كسى خوش گفتارتر است از آن كس كه دعوت بهسوى خدا مىكند و عمل صالح انجام مىدهد و مىگويد: «من از مسلمانانم»؟!"
تفسیر ولایی :
1.پیامبر (صلی الله علیه و آله): همانا پس از من علی (علیه السلام) دروازه هدایت و فراخواننده بهسوی خدای من است و او صالح مؤمنان است چه کسی خوش گفتارتر است از آن کس که دعوت بهسوی خدا میکند و عمل صالح انجام میدهد و میگوید: «من از مسلمانانم».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۳۶ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۸/ البرهان)
2.پیامبر (صلی الله علیه و آله): علی (علیه السلام) باب هدایت است پس از من و داعی به پروردگار من است و اوست صالح مؤمنان، چه کسی خوش گفتارتر است از آن کس که دعوت بهسوی خدا میکند و عمل صالح انجام میدهد و میگوید: «من از مسلمانانم».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۳۶ / بحارالأنوار، ج۳۸، ص۹۳)
33.سوره فصلت ، آیه 34 :
"وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَميمٌ "
"هرگز نيكى و بدى يكسان نيست؛ بدى را با نيكى دفع كن، ناگاه [خواهى ديد] همان كس كه ميان تو و او دشمنى است، گويى دوستى گرم و صميمى است."
تفسیر ولایی :
1.امام علی (علیه السلام): حسنهای که در این آیه آمده ولایت ما اهل بیت است و سیّئه عداوت و دشمنی با ما اهل بیت است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۳۶/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۴۱)
2.امام کاظم (علیه السلام): محمّدبنفضیل گوید: از امام کاظم (علیه السلام) در مورد آیه: "وَ لا تَسْتَوِی الحَسَنَةُ وَ لَا السَّیِّئَةُ" پرسیدم. فرمود: «حسنه ما خانوادهایم و سیّئه بنیامیّه هستند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۳۶/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۴۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۲۶/ البرهان)
34.سوره فصلت ، آیه 40 :
"إنَّ الَّذينَ يُلْحِدُونَ في آياتِنا لا يَخْفَوْنَ عَلَيْنا أَ فَمَنْ يُلْقى فِي النَّارِ خَيْرٌ أَمْ مَنْ يَأْتي آمِناً يَوْمَ الْقِيامَةِ اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ "
"كسانى كه آيات ما را تحريف مىكنند بر ما پوشيده نخواهند بود. آيا كسى كه در آتش افكنده مىشود بهتر است يا كسى كه در روز قيامت با امنيّت به عرصهی محشر مىآيد؟! هر كارى مىخواهيد بكنيد، او به آنچه انجام مىدهيد بيناست."
تفسیر ولایی :
ابنعبّاس (رح): " أَ فَمَنْ یُلْقی فِی النَّارِ خَیْرٌ"؛ او ولیدبنمغیره است،" أَمْ مَنْ یَأْتِی آمِناً یَوْمَ الْقِیامَةِ" یعنی از عذاب خدا و غضب او در امان است و او علیّبنابیطالب (علیه السلام) است." اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ ..."
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۴۴ / بحارالأنوار، ج۳۹، ص۸۶/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۱۸۸/ المناقب، ج۳، ص۲۷۰)
35.سوره فصلت ، آیه 45 :
"وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ فَاخْتُلِفَ فيهِ وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَفي شَكٍّ مِنْهُ مُريبٍ "
"ما به موسى كتاب آسمانى داديم؛ سپس در آن اختلاف شد؛ و اگر فرمانى از ناحيهی پروردگارت دراينباره صادر نشده بود، [كه بايد به آنان مهلت داد تا اتمام حجّت شود] در ميان آنها داورى مىشد [و به كيفر مىرسيدند]؛ ولى آنها هنوز دربارهی آن شكّى توأم با بدگمانى دارند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): ابوحمزه از امام باقر (علیه السلام) روایت میکند که آن حضرت دربارهی آیه: "و لقَدْ آتَینَا مُوسَی الکِتَابَ فَاخْتُلفَ فِیهِ و لولا کَلمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّکَ لقُضِی بَینَهُمْ" فرمود: «اختلاف آنها همانند این است که امّت دربارهی کتاب دچار اختلاف شدند. آنها دربارهی کتابی که نزد قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و زمانی آن را به میانشان خواهد آورد دچار اختلاف میشوند. بهطوری که بسیاری از مردم آن را انکار میکنند. امام آنان را پیش میآورد و گردنهایشان را میزند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۵۰ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۲۷/ البرهان؛ «بتفاوت»)