توضیحات
" بسم الله الرحمن الرحیم "
" آیاتی که در جزء بیست و پنجم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "
1.سوره فصلت ،آیه 53 :
"سَنُريهِمْ آياتِنا فِي الْآفاقِ وَ في أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَ وَ لَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهيدٌ "
"به‌زودى نشانه‌هاى خود را در اطراف عالم و در درون جانشان به آنها نشان مى‌دهيم تا براى آنان آشكار گردد كه او حق است؛ آيا كافى نيست كه پروردگارت بر همه چيز شاهد و گواه است؟!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ما امامان نشانه‌های الهی و دلایل آشکار هستیم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۵۴ / بحرالعرفان، ج۱۴، ص۱۲۳)
*سوره شوری :
2.سوره شوری ،آیه 7:
"وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها وَ تُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لا رَيْبَ فيهِ فَريقٌ فِي الْجَنَّةِ وَ فَريقٌ فِي السَّعيرِ "
"و اين‌گونه قرآنى فصيح و گويا را بر تو وحى كرديم تا امّ القرى و كسانى را كه گرد آن هستيد [ساكنان مكّه و همه‌ی جهانيان را] انذار كنى و آنها را از روزى كه همگان در آن روز جمع مى‌شوند و هيچ شك و ترديدى در آن نيست بيم دهى، [در آن روز] گروهى در بهشتند و گروهى در آتش سوزان!"
تفسیر ولایی :
امام حسین (علیه السلام) : بشربن‌غالب به امام حسین (علیه السلام) گفت: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! مرا از سخن خدای سبحان که می‌فرماید: [به یاد آورید] روزی را که هر گروهی را با پیشوایشان می‌خوانیم!. (اسراء/۷۱)، آگاه کن». فرمود: «یک امام آن است که مردم را به راه هدایت دعوت می‌کند و مردم می‌پذیرند و یک امام آن است که بشر را به راه گمراهی دعوت می‌کند و آنان اجابت می‌کنند. گروه اوّل اهل بهشت و گروه دوّم اهل جهنّم خواهند بود و این است معنای کلام خدا که می‌فرماید: "فَرِیقٌ فِی الجَنَّةِ وَ فَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ"».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۸/ بحارالأنوار، ج۴۴، ص۳۱۳/ الأمالی للصدوق، ص۱۵۳/ نورالثقلین)
3.سوره شوری ،آیه 8:
"وَ لَوْ شاءَ اللهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ يُدْخِلُ مَنْ يَشاءُ في رَحْمَتِهِ وَ الظَّالِمُونَ ما لَهُمْ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصيرٍ "
"و اگر خدا مى‌خواست همه‌ی آنها را [به اجبار] امّت واحدى قرار مى‌داد، [ولى هدايت اجبارى سودى ندارد]، امّا خداوند هركس را بخواهد در رحمتش وارد مى‌كند و براى ستمكاران، سرپرست و ياورى نيست."
تفسیر ولایی :
امام عسکری (علیه السلام) : "ولکِن یدْخِل مَن یشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ و الظَّالمُونَ مَا لهُم مِّن ولی ولا نَصِیرٍ"؛ یعنی کسانی که درباره‌ی حقّ آل محمّد (علیهم السلام)، مرتکب ظلم می‌شوند، "ما لَهُمْ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا نَصِیرٍ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۸ / بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۷۹/ القمی، ج۲، ص۲۷۳/ نورالثقلین/ البرهان)
4.سوره شوری ،آیه 13:
"شرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ وَ ما وَصَّيْنا بِهِ إِبْراهيمَ وَ مُوسى وَ عيسى أَنْ أَقيمُوا الدِّينَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكينَ ما تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللهُ يَجْتَبي إِلَيْهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدي إِلَيْهِ مَنْ يُنيبُ "
"آيينى را براى شما مقرّر نمود كه به نوح توصيه كرده بود و آنچه را بر تو وحى فرستاديم و به ابراهيم و موسى و عيسى سفارش كرديم اين بود كه همان دين [خالص] را برپا داريد و در آن تفرقه ايجاد نكنيد و آنچه مشركان را به آن دعوت مى‌كنيد [توحيد] بر آنها گران است. خداوند هركس را بخواهد برمى‌گزيند و كسى را كه توبه كند به‌سوى هدايت مى‌نمايد."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : یعنی ولایت "کَبُرَ عَلَی المُشْرِکِینَ ما تَدْعُوهُمْ إِلَیْهِ" یعنی بر قوم تو گران است که آنها را دعوت به ولایت علی (علیه السلام) می‌کنی.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۸۶ / بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۸۴/ بصایرالدرجات، ص۵۱۴/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»)
5.سوره شوری ،آیه 14:
"وَ ما تَفَرَّقُوا إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّ الَّذينَ أُورِثُوا الْكِتابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفي شَكٍّ مِنْهُ مُريبٍ "
"آنان پراكنده نشدند مگر بعد از آنكه علم و آگاهى به‌سراغشان آمد و اين [تفرقه جويى] به خاطر انحراف از حق بود و اگر فرمانى از سوى پروردگارت صادر نشده بود كه تا سرآمد معيّنى [زنده و آزاد] باشند، در ميان آنها داورى مى‌شد [و به كيفر خود مى‌رسيدند] و كسانى كه بعد از آنها وارثان كتاب شدند نسبت به آن در شكّى توأم با بدگمانى‌اند!"
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رح): " وَ ما تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ" از روی نادانی متفرّق نشدند، بلکه بعد از دانستن و آگاهی، برخی بر برخی دیگر حسد ورزیده و پاره‌ای ستم کردند، چون برتری امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به امر خدا دیدند متفرّق شدند و هرکدام رأی و نظری را پیش گرفتند، سپس خداوند می‌فرماید: "لَوْ لا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ" البتّه میان مردم [ستمکار] حکم [به هلاک] می‌شد. اگر نه این بود که خدا در نخست چنین تقدیر کرده هرآینه آنها را پس از این اختلاف، نابود می‌ساخت و مهلت نمی‌داد، ولی آنان را تا سررسید نامبرده مهلت داد؛" وَ إِنَّ الَّذِینَ أُورِثُوا الْکِتابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مُرِیبٍ" کنایه است از آن‌هایی که فرمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) را نقض کردند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۹۰ / بحارالأنوار، ج۹، ص۲۳۴)
6.سوره شوری ،آیه 15:
"فَلِذلِكَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ قُلْ آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللهُ مِنْ كِتابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ اللهُ رَبُّنا وَ رَبُّكُمْ لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ أَعْمالُكُمْ لا حُجَّةَ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ اللهُ يَجْمَعُ بَيْنَنا وَ إِلَيْهِ الْمَصيرُ "
"پس به همين خاطر تو [نيز آنان را به‌سوى اين آيين توحيدى] دعوت كن و آن‌چنان كه مأمور شده‌اى استقامت نما و از هوى و هوس‌هاى آنان پيروى مكن و بگو: «به تمام كتاب‌هايى كه خدا نازل كرده ايمان آورده‌ام و مأمورم در ميان شما عدالت را اجرا كنم، خداوند پروردگار ما و شماست، [نتيجه] اعمال ما از آن ماست و [نتيجه] اعمال شما از آن شما، خصومت شخصى در ميان ما و شما نيست و خداوند ما و شما را [در قيامت] جمع مى‌كند و بازگشت [همه] به‌سوى اوست»."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : علیّ‌بن‌مهزیار از بعضی از اصحاب ما از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که ...، سپس فرمود: «فَلِذلِکَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ کَما أُمِرْتَ یعنی به‌سوی ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) "وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ فِیهِ" درباره‌ی او "وَ قُلْ آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللهُ مِنْ کِتابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَیْنَکُمُ اللهُ رَبُّنا وَ رَبُّکُمْ لَنا أَعْمالُنا وَ لَکُمْ أَعْمالُکُمْ لا حُجَّةَ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ اللهُ یَجْمَعُ بَیْنَنا وَ إِلَیْهِ المَصی"ر».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۹۰ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۸۴/ القمی، ج۲، ص۲۷۴/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»)
7.سوره شوری ،آیه 17:
"اللهُ الَّذي أَنْزَلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ الْميزانَ وَ ما يُدْريكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَريبٌ "
"خداوند كسى است كه كتاب را بحق نازل كرد و ميزان [سنجش حق از باطل و همچنين خبر قيامت] را؛ تو چه مى‌دانى شايد روز رستاخيز نزديك باشد!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): صفوان از امام صادق (علیه السلام) در زیارت امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: ... سپس به سمت موضع پاها برو و بگو: سلام و رحمت و برکات الهی بر پدر امامان ... سلام بر ترازوی اعمال، زیروروکننده‌ی احوال، شمشیر صاحب جلال ... سلام بر درخت تقوا و شنونده حرفهای پنهانی و رازها».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۹۲ /بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۳۰)
8.سوره شوری ،آیه 19:
"اللهُ لَطيفٌ بِعِبادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزيزُ "
"خداوند نسبت به بندگانش لطف دارد، هركس را بخواهد روزى مى‌دهد و او توانا و شكست ناپذير است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید، به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «اللهُ لطِیفٌ بِعِبَادِهِ یرْزُقُ مَن یشَاءُ [یعنی چه]»؟ فرمود: «آن ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) است [خداوند به هرکس که اراده کند ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را عطا می‌کند]».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۹۴ /الکافی، ج۱، ص۴۳۶/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۴۹/ نورالثقلین/ البرهان)
9.سوره شوری ،آیه20:
"مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ في حَرْثِهِ وَ مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصيبٍ "
"كسى كه زراعت آخرت را بخواهد، به كشت او فزونى مى‌بخشيم [و بر محصولش مى‌افزاييم] و كسى كه فقط كشت دنيا را بطلبد، بهره‌اى از آن به او مى‌دهيم امّا در آخرت هيچ بهره‌اى ندارد."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «مَنْ کانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ [به چه معناست]»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «اندوخته‌ی آخرت یعنی شناسایی امیرالمؤمنین (علیه السلام) و ائمّه‌ی طاهرین (علیهم السلام) که خداوند از برکت دولت آنها، دوستان آنان را نیز بهره‌مند گرداند، ولی آن کس که چشم به اندوخته‌ی دنیوی دوخته، در دولت حق و ظهور قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بهره‌ای نخواهد داشت».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۹۶ /الکافی، ج۱، ص۴۳۵/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۴۸/ بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۲۵)
10.سوره شوری ،آیه 21:
"أَمْ لَهُمْ شُرَكاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّينِ ما لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللهُ وَ لَوْ لا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّ الظَّالِمينَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ "
"آيا معبودانى دارند كه بى‌اذن خداوند آيينى براى آنها ساخته‌اند؟! اگر وعده‌ی قطعى [الهى و اجل معيّنى] براى آنها نبود، در ميانشان داورى مى‌شد [و دستور عذاب صادر مى‌گشت] و به يقين براى ستمكاران عذاب دردناكى است!"
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): ابوحمزه از امام باقر (علیه السلام) نقل کرد که درباره‌ی این کلام خدای متعال: وَ لَوْ لا کَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ، فرمود: «اگر تصمیمی که خداوند درباره‌ی آنها گرفته، نبود حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یک نفر باقی نمی‌گذاشت».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۹۸ /الکافی، ج۸، ص۲۸۷/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۳/ نورالثقلین/ البرهان)
11.سوره شوری ،آیه 22:
"تَرَى الظَّالِمينَ مُشْفِقينَ مِمَّا كَسَبُوا وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ في رَوْضاتِ الْجَنَّاتِ لَهُمْ ما يَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبيرُ "
"[در آن روز] ستمكاران را مى‌بينى كه از اعمالى كه انجام داده‌اند سخت بيمناكند، درحالىكه [نتيجه‌ی] اعمالشان آنها را فرا گرفته امّا كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند در باغ‌هاى سرسبز بهشتند و هرچه بخواهند نزد پروردگارشان براى آنها فراهم است، اين است فضل [و بخشش] بزرگ!"
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): تَرَی الظَّالِمِینَ یعنی می‌بینی ستمگران حق آل محمّد (علیهم السلام) را. مُشْفِقِینَ مِمَّا کَسَبُوا؛ از کاری که کرده‌اند بیمناکند. وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ؛ آن ناراحتی ایشان را فرا خواهد گرفت، سپس خداوند ذکر می‌کند کسانی را که ایمان به کلمه آورده و پیرو آنها شده‌اند می‌فرماید، وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فِی رَوْضاتِ الجَنَّات.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۹۸ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۷۴/ بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۸۰/ القمی، ج۲، ص۲۷۴)
12.سوره شوری ،آیه 23:
"ذلِكَ الَّذي يُبَشِّرُ اللهُ عِبادَهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فيها حُسْناً إِنَّ اللهَ غَفُورٌ شَكُورٌ "
"اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند به آن نويد مى‌دهد. بگو: «من هيچ‌گونه اجر و پاداشى از شما بر اين دعوت درخواست نمى‌كنم جز دوست‌داشتن نزديكانم (اهل بيتم) و هركس كار نيكى انجام دهد، بر نيكى‌اش مى‌افزاييم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و قدردان است»."
تفسیر ولایی :
امام حسن (علیه السلام): ما از همان خانواده‌ای هستیم که محبّت و مودّت آنها بر هر مسلمانی به صریح این آیه واجب شده:" قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً. اقتراف حسنهًْ"؛ مودّت ما اهل بیت است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۰ / بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۵۱/ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۳۶۲/ الإرشاد، ج۲، ص۷/ المناقب، ج۴، ص۳/ نورالثقلین)
13.سوره شوری ،آیه 24:
"أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى عَلَى اللهِ كَذِباً فَإِنْ يَشَإِ اللهُ يَخْتِمْ عَلى قَلْبِكَ وَ يَمْحُ اللهُ الْباطِلَ وَ يُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ إِنَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ "
"آيا مى‌گويند: «او بر خدا دروغ بسته است»؟! درحالىكه اگر خدا بخواهد [و تو را دروغگو بداند] بر قلب تو مهر مى‌نهد و باطل را محو مى‌كند و حق را به فرمانش پابرجا مى‌سازد، به يقين او از آنچه درون سينه‌هاست آگاه است."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): خداوند می‌فرماید: "فَإِنْ یَشَأ اللهُ یَخْتِمْ عَلی قَلْبِکَ"، اگر دروغ بگویی." وَ یَمْحُ اللهُ الْباطِلَ"، باطل را نابود می‌کند. "وَ یُحِقُّ الحَقَّ بِکَلِماتِهِ"، حق را به‌وسیله‌ی ائمّه (علیهم السلام) و قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ثابت می‌کند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۲۸/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۷۶/ القمی، ج۲، ص۲۷۵)
14.سوره شوری ،آیه 28:
"وَ هُوَ الَّذي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ وَ هُوَ الْوَلِيُّ الْحَميدُ "
"او كسى است كه باران سودمند را پس از آنكه مأيوس شدند نازل مى‌كند و رحمت خويش را مى‌گستراند و او ولىّ [و سرپرستِ] شايسته‌ی ستايش است."
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام): به وسیله‌ی ما باران را نازل می‌کند و به‌وسیله‌ی ما خدا رحمت خود را منتشر می‌نماید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۳۴/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۵/ نورالثقلین)
15.سوره شوری ،آیه 30:
"وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ "
"هر مصيبتى به شما رسد به خاطر اعمالى است كه انجام داده‌ايد و بسيارى را نيز عفو مى‌كند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): علیّ‌بن‌رعاب گوید، از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: "و مَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیدِیکُمْ و یعْفُو عَن کَثِیرٍ"، سؤال کردم: «نظر شما درباره‌ی مصیبت‌هایی که بر سر امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اهل بیتش که سلام و درود خدا بر آنان باد، آمده است چیست؟ آیا علّت این مصیبت‌ها هم اعمال آنها بوده است؛ حال آنکه آنها معصوم بوده‌اند»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بدون اینکه مرتکب گناهی شده باشد، هر شبانه‌روز یک‌صدبار به درگاه خداوند توبه و از او طلب آمرزش می‌کرد. خداوند به‌طور ویژه اولیای خود را بدون اینکه مرتکب گناهی شده باشند دچار مصیبت می‌کند و در مقابل به آنها پاداش دهد».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۳۸/ نورالثقلین/ البرهان/ الکافی، ج۲، ص۴۵۰/ بحارالأنوار، ج۴۴، ص۲۷۶/ القمی، ج۲، ص۲۷۷)
16.سوره شوری ،آیه 41:
"وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِكَ ما عَلَيْهِمْ مِنْ سَبيلٍ "
"و كسى كه چون ستمى بر او واقع شود [از خود دفاع كند و] يارى طلبد، هيچ ايرادى بر او نيست."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): "وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ"، ابوحمزه ثمالی از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: «آن کس که انتقام می‌گیرد بعد از آنکه به وی ظلم شده؛ قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و یاران او هستند. فَأُولئِکَ ما عَلَیْهِمْ مِنْ سَبِیلٍ؛ و کسی را بر ایشان راهی نیست». و فرمود: «چون قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قیام کند خود و یارانش از بنی‌امیّه و دروغگویان و دشمنان اهل بیت انتقام می‌گیرند، "إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَظْلِمُونَ النَّاسَ وَ یَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الحَقِّ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ"».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۵۰ / بحارالأنوار، ج۵۱، ص۴۸/ القمی، ج۲، ص۲۷۸/ فرات الکوفی، ص۳۹۹/ نورالثقلین/ البرهان؛ فیهم: «هو و اصحابه... عذاب الیم» محذوف)
17.سوره شوری ،آیه 43:
"وَ لَمَنْ صَبَرَ وَ غَفَرَ إِنَّ ذلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ "
"و هركس شكيبايى نموده و عفو كند، اين كار از امور پرارزش است."
تفسیر ولایی :
امام سجّاد (علیه السلام): هر وقت مصیبتی به امیرالمؤمنین (علیه السلام) وارد می‌شد، در همان روز هزار رکعت نماز می‌خواند و بر شصت مسکین صدقه می‌داد و سه روز، روزه می‌گرفت و به فرزندان خود می‌فرمود: «هنگامی‌که دچار مصیبتی شدید همان‌طور که من عمل کردم، شما نیز عمل کنید، زیرا دیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنین می‌کرد». بعد علی (علیه السلام) فرمود: «از پیامبر (صلی الله علیه و آله) خود پیروی کنید و با وی مخالفت ننمایید که خدا با شما مخالفت می‌کند، همانا خدای متعال می‌فرماید: "وَ لَمَنْ صَبَرَ وَ غَفَرَ إِنَّ ذلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ". بعد امام سجّاد (علیه السلام) فرمود: «پیوسته عمل امیرالمؤمنین (علیه السلام) را انجام داده‌ام».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۵۲ /مستدرک الوسایل، ج۲، ص۴۸۱/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۱۳۳/ الدعوات، ص۲۸۷)
18.سوره شوری ،آیه 46:
"وَ ما كانَ لَهُمْ مِنْ أَوْلِياءَ يَنْصُرُونَهُمْ مِنْ دُونِ اللهِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللهُ فَما لَهُ مِنْ سَبيلٍ "
"آنها جز خدا سرپرست و ياورى ندارند كه ياريشان كنند و هركس را خدا گمراه سازد، هيچ راه نجاتى براى او نيست."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): خداوند می‌فرماید: "وَ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها"؛ یعنی روحشان به سوی دوزخ برده می‌شود، "خاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ یَنْظُرُونَ"؛ یعنی به علی (علیه السلام) می‌نگرند. مِنْ طَرْفٍ خَفِیٍّ؛ زیرچشمی. کسانی که ایمان آورده‌اند، گویند یعنی به آل محمد (صلی الله علیه و آله) ایمان آورده‌اند گویند: "إِنَّ الْخاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَلا إِنَّ الظَّالِمِینَ " در حق خاندان محمد (علیهم السلام) در عذابی دردناک هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۵۴/ بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۷۴/ المناقب، ج۳، ص۲۱۵)
19.سوره شوری ،آیه 51:
"وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللهُ إِلاَّ وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكيمٌ "
"و امكان ندارد خدا با هيچ انسانى سخن بگويد، مگر از راه وحى يا از پشت حجابى [همچون ايجاد صوت]، يا رسولى (فرشته‌اى) مى‌فرستد و به فرمان خود آنچه را بخواهد وحى مى‌كند؛ چرا كه او بلند مقام و حكيم است."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در حدیثی فرمود: خداوند مرا به معراج برد و از پشت حجاب به من وحی کرد و با من سخن گفت و فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! من الله هستم که جز من خدایی نیست. من آگاه مطلق به عالم غیب و عالم شهادت و مهربان و بخشنده هستم. من الله هستم که جز من هیچ خدایی وجود ندارد. من پادشاهی قدّوس، سلام، مؤمن، مهیمن، عزیز، جبّار و متکبّر هستم. خداوند از آنچه آنان شرک می‌ورزند، پاک و منزّه است. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! همانا من الله هستم که هیچ خدایی جز من نیست. من خالق، آفریننده و مصوّر هستم. اسماء حسنی از آن من است. هرچه در آسمان و زمین است، تسبیح‌گوی من است و من، عزیز حکیم هستم. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! من الله هستم که جز من خدایی نیست. من اوّل هستم و قبل از من هیچ‌چیز وجود نداشته است. من آخر هستم و پس از من هیچ‌چیز وجود نخواهد داشت. من ظاهر هستم. یعنی هیچ‌چیز برتر از من وجود ندارد. من باطن هستم و جز من چیزی وجود نخواهد داشت. من الله هستم و جز من هیچ خدایی نیست. من از همه‌چیز کاملاً آگاه هستم. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! علی (علیه السلام) اوّلین کسی است که از میان ائمّه (علیهم السلام) از او عهد و پیمان می‌گیرم. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! از میان ائمّه (علیهم السلام)، علی (علیه السلام) آخرین کسی است که روح او را می‌گیرم. او همان جنبنده‌ای است که با مردم سخن می‌گوید. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! علی (علیه السلام) را بر همه‌ی آنچه به تو وحی گردیده است غلبه می‌دهم. تو نباید هیچ‌چیزی را از او پنهان کنی. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آن رازهایی را که به تو گفتم، مخفیانه به او بگو. من و تو رازی نداریم که آن را از او پنهان کنیم. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! علی (علیه السلام) به همه حلال و حرام‌هایی که آفریده‌ام آگاه است».
0تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۶۲ /مختصر البصایر، ص۲۰۱/ البرهان)
20.سوره شوری ،آیه 52:
"وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْري مَا الْكِتابُ وَ لاَ الْإيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهْدي إِلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ "
"همان‌گونه [كه بر پيامبران پيشين وحى فرستاديم] بر تو نيز حقايقى را به فرمان خود وحى كرديم؛ تو پيش از اين نمى‌دانستى كتاب و ايمان چيست؛ [و از محتواى قرآن آگاه نبودى] ولى ما آن را نورى قرار داديم كه به‌وسيله‌ی آن هركس از بندگان خويش را بخواهيم هدايت مى‌كنيم و به يقين تو به‌سوى راه راست هدايت مى‌كنى."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): خداوند به پیامبرش فرمود: "و إِنَّکَ لتَهْدِی إِلی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ" یعنی تو به مردم دستور می‌دهی ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را بپذیرند و مردم را بدان می‌خوانی و علی (علیه السلام) همان راه راست است. مصداق صِرَاطِ الله؛ امیرالمؤمنین (علیه السلام)است. منظور از الذِی لهُ مَا فِی السَّمَاواتِ ومَا فِی الأَرْضِ حضرت علی (علیه السلام) است که خداوند او را به‌عنوان خزانه‌دار و امانت‌دار آنچه در آسمان‌ها و زمین است قرار داده است. آگاه باشید که همه‌ی کارها تنها به‌سوی خدا بازمی‌گردد!.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۷۰ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۷/ القمی، ج۲، ص۲۸۰/ القمی، ج۲، ص۲۷۹؛ «بتفاوت»/ البرهان)
21.سوره شوری ،آیه 53:
"صِراطِ اللهِ الَّذي لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ أَلا إِلَى اللهِ تَصيرُ الْأُمُورُ "
"راه خداوندى كه آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است از آنِ اوست؛ آگاه باشيد كه همه‌ی امور تنها به‌سوى خدا باز مى‌گردد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): ابوحمزه ثمالی گوید: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند متعال: "صِراطِ اللهِ الَّذِی لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ أَلا إِلَی اللهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ " فرمود: «منظور از صراط خدا، علی (علیه السلام) است، علی (علیه السلام) را خزانه‌دار آنچه در آسمان‌ها و زمین است قرار داده و او را امین خویش نموده است؛ گأَلا إِلَی اللهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ"».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۷۲/ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۰۸/ بصایرالدرجات، ص۱۰۶)
*سوره زخرف :
22.سوره زخرف ،آیه 2 :
"وَ الْكِتابِ الْمُبينِ "
"سوگند به كتاب مبين [و روشنگر]."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام): یعقوب‌بن‌جعفر در حدیثی طولانی نقل کرده است: مرد مسیحی از امام کاظم (علیه السلام) پرسید: «تفسیر این آیه: حم وَ الْکِتابِ الْمبِینِ چیست»؟ فرمود: «حم حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) است. و امّا الْکِتابِ الْمبِینِ حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۰/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۸)
23.سوره زخرف ،آیه 4 :
"وَ إِنَّهُ في أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكيمٌ "
"و اين [قرآن] در لوح محفوظ نزد ما والا و استوار است!"
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام): محمّدبن‌علی‌بن‌جعفر گوید: شنیدم امام رضا (علیه السلام) می‌فرمود: پدرم آیه: "فِی أُمِّ الکِتَابِ لدَینَا لعَلی حَکِیمٌ " را تلاوت کرد و فرمود: «منظور از آن علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۱۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۳۷/ البرهان)
24.سوره زخرف ،آیه 19 :
"وَ جَعَلُوا الْمَلائِكَةَ الَّذينَ هُمْ عِبادُ الرَّحْمنِ إِناثاً أَ شَهِدُوا خَلْقَهُمْ سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ "
"و آنها فرشتگان را كه بندگان خداوند رحمانند مؤنث پنداشتند؛ آيا هنگام آفرينش آنها حضور داشته‌اند؟! گواهى آنان نوشته مى‌شود و [از آن] بازخواست خواهند شد."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام): یعقوب‌بن‌جعفر گوید: امام کاظم (علیه السلام) فرمود: ... ما حکیمان خداوند در زمین او و شاهدان او بر مخلوقاتش هستیم. این مصداق آیه: "سَتُکْتَبُ شَهَادَتُهُمْ و یسْأَلونَ " است. بنابراین شهادت‌دادن برای ماست و طلب و درخواست وظیفه‌ی کسانی است که علیه آنها شهادت داده می‌شود. این علم، آن چیزی است که آن را به تو اطّلاع دادم و آنچه را که همراه داشتم به تو انتقال دادم. چنانچه آن را پذیرفتی، شکرگزاری کن و اگر آن را ترک کردی، خداوند بر هرچیز گواه و شاهد است. (حج/۱۷).
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۲ / بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۹۶/ بصایرالدرجات، ص۱۹۸/ نورالثقلین، فیه: «الیک وادّیته الیک ... الی آخر» محذوف/ البرهان، فیه: «فالشهادهًْ لذا ... الی آخر» محذوف)
25.سوره زخرف ،آیه 39 :
"وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ "
"[ولى به آنها مى‌گوييم]: اين گفتگوها امروز به حال شما سودى ندارد، چرا كه ظلم كرديد؛ و همه در عذاب شركت داديد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): امروز هرگز پشیمانی نسبت به حق محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه و آله) برای شما سود نمیبخشد؛ چون ستم کردید. و در حقیقت شما در عذاب، مشترک خواهید بود. و این پاسخی است برای کسانی که ذکر آنها در برابر این آیه گذشت ... تا اینکه وقتی نزد ما می‌آید گوید: تا زمانی‌که [در قیامت] نزد ما حاضر شود می‌گوید: «ای کاش میان من و تو فاصله‌ی مشرق و مغرب بود؛ چه بد همنشینی بودی! و در پی آن به آنها گویند: «و امروز هرگز برای شما سود نمیبخشد؛ یعنی همین امروز چون به آل محمّد (صلی الله علیه و آله) در حقّشان ستم کردید، در حقیقت شما در عذاب، مشترک خواهید بود هم تابع و هم متبوعتان و نیز اصول و فروع ستمکاران.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۶۸ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۵۳)
26.سوره زخرف ، آیه 41 :
"فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ "
"و هرگاه تو را [از ميان آنها] ببريم، به يقين آنان را مجازات خواهيم كرد."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : خداوند در جنگ جمل به‌وسیله‌ی حضرت علی (علیه السلام) انتقام گرفت. این همان چیزی است که خداوند به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) وعده داده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۷۰ / بحارالأنوار، ج۳۲، ص۳۱۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۴۳/ البرهان)
27.سوره زخرف ، آیه 43 :
"فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ "
"آنچه را بر تو وحى شده محكم بگير كه تو بر صراط مستقيمى."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : خداوند آیه: فَاسْتَمْسِکْ بِالذِی أُوحِی إِلیکَ إِنَّکَ عَلی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ را نازل کرد و خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو بر ولایت علی (علیه السلام) هستی و علی (علیه السلام)، همان الصِّرَاطُ الْمسْتَقِیمُ است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۷۰ / الکافی، ج۱، ص۴۱۶/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۸/ بصایرالدرجات، ص۷۱/ القمی، ج۲، ص۲۸۶/ البرهان/ نورالثقلین/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۴۴)
28.سوره زخرف ، آیه 44 :
"وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ"
"و اين مايه‌ی يادآورى [و عظمت] تو و قوم تو است و به‌زودى [از رفتارتان با اين نعمت] سؤال خواهيد شد."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : عبدالله گوید: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: و إِنَّهُ لذِکْرٌ لکَ و لقَومِکَ وسَوفَ تُسْأَلونَ فرمود: منظور از لقَومِکَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. و سَوفَ تُسْأَلونَ یعنی از شما درباره‌ی ولایت او سؤال خواهد شد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۷۲ / بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۸۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۴۶/ البرهان)
29.سوره زخرف ، آیه 45 :
"وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ "
"از پيامبرانى كه پيش از تو فرستاديم [و پيروان راستين آنها] بپرس: آيا غير از خداوند رحمان معبودانى براى پرستش قرار داديم؟!"
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام) : ولایت علی (علیه السلام) در همه‌ی صحف پیامبران آمده است و خداوند نبوّت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و وصی بودن امیرالمؤمنین (علیه السلام) را بر همه‌ی پیامبران نازل کرده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۸۲ / الکافی، ج۱، ص۴۳۷/ البرهان)
30.سوره زخرف ، آیه 57 :
"وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلاً إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ "
"و هنگامى‌كه درباره‌ی فرزند مريم مَثَلى زده شد، ناگهان قوم تو به خاطر آن دادوفرياد راه انداختند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : پیامبر (صلی الله علیه و آله) به امام علی (علیه السلام) فرمود: در تو شباهتی به عیسی (علیه السلام) است، یهود او را چنان دشمن داشتند که به مادرش نسبت ناروا دادند و مسیحیان آن‌گونه دوستش داشتند که او را در جایگاه ناشایست قرار دادند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۹۰ / بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۱۶)
31.سوره زخرف ،آیه 59 :
"إِنْ هُوَ إِلاَّ عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ وَ جَعَلْناهُ مَثَلاً لِبَني إِسْرائيلَ "
"او (مسيح) فقط بنده‌اى بود كه ما نعمت به او بخشيديم و او را نمونه و اسوه‌اى براى بنى‌اسرائيل قرار داديم."
تفسیر ولایی :
امام هادی (علیه السلام): خدای متعال این آیه را بر پیغمبرش (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: ولایت علی (علیه السلام)، مسلّما تذکرّّی است برای پرهیزگاران. و ما می‌دانیم که بعضی از شما آن را تکذیب می‌کنید. (حاقه/۴۹۴۸) و علی (علیه السلام) مایه حسرت کافران است!. (حاقه/۵۰) و ولایت او همان حقّ الیقین است؛ و ثابت شده است که آیات ... "إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَیْهِ" در شأن او نازل شده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۹۸ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۰۳)
32.سوره زخرف ،آیه 61 :
"وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقيمٌ "
"و او سبب آگاهى [و نشانه‌اى] بر روز قيامت است. [زيرا نزول عيسى گواه نزديكى رستاخيز است]؛ هرگز در قيامت ترديد نكنيد؛ و از من پيروى كنيد كه اين راه مستقيم است."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): علی (علیه السلام) نشانهای برای رستاخیز برای تو و قومت است و در مورد محبّت علی‌بن‌ابیطالب (علیه السلام) از شما سؤال خواهد شد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۰۰/ البرهان)
33.سوره زخرف ،آیه 66 :
“هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ"
"آيا جز اين انتظارى دارند كه قيامت ناگهان به‌سراغشان آيد درحالىكه نمى‌فهمند؟!"
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): زراره گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: "هَل ینظُرُونَ إِلا السَّاعَةَ أَن تَأْتِیهُم بَغْتَةً" سؤال کردم. امام فرمود: «منظور از آن قیام حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که ناگهان به‌سراغشان آید».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۰۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۶۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۲/ البرهان)
34.سوره زخرف ،آیه 67 :
"الْأَخِلاَّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقينَ "
"دوستان در آن روز دشمن يكديگرند، مگر پرهيزگاران."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): سلیمان نقل کرده است: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم که ابوبصیر وارد شد ... امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: ... ای ابومحمّد! منظور از آیه: "الأَخِلاء یومَئِذٍ بَعْضُهُمْ لبَعْضٍ عَدُو إِلا المُتَّقِینَ" شما هستید. به خدا با این جز شما را اراده نکرده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۰۴/ الکافی، ج۸، ص۳۵/ بحارالأنوار، ج۴۷، ص۳۹۰/ الاختصاص، ص۱۰۴/ أعلام الدین، ص۴۵۲/ نورالثقلین/ البرهان)
35.سوره زخرف ،آیه 69 :
"الَّذينَ آمَنُوا بِآياتِنا وَ كانُوا مُسْلِمينَ "
"همان كسانى كه به آيات ما ايمان آوردند و تسليم بودند."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه): "الذِینَ آمَنُوا بِآیاتِنَا"؛ منظور، ائمّه (علیهم السلام) هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۱۲/ نورالثقلین/ البرهان)
36.سوره زخرف ،آیه 74 :
"إِنَّ الْمُجْرِمينَ في عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ "
"[ولى] مجرمان در عذاب دوزخ جاودانه مى‌مانند."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه): سپس خداوند عذابی را که برای دشمنان اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آماده کرده است ذکر می‌نماید و می‌فرماید: "إِنَّ المُجْرِمِینَ فِی عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالدُونَ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۱۸/ نورالثقلین/ البرهان)
37.سوره زخرف ،آیه 75 :
"لا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَ هُمْ فيهِ مُبْلِسُونَ "
"هرگز عذاب آنان كاسته نمى‌شود، و در آنجا [از همه چيز] مأيوسند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): قاتل حسین‌بن‌علی (علیه السلام) در تابوتی است از آتش، و عذاب نصف اهل دنیا نصیب او خواهد بود. دست و پای او با زنجیرهای آتشین بسته می‌گردند و در جهنّم سراشیب می‌شود تا اینکه به قعر جهنّم می‌رسد. وی دارای یک بوی متعفنی خواهد بود که اهل جهنّم از تعفّن آن به پروردگار خود پناهنده خواهند شد. او دائما با جمیع افرادی که در قتل امام حسین (علیه السلام) دخیل بودند در جهنّم دچار عذابی دردناک خواهند بود. هرگاه پوست بدن آنان بریان شود خدای توانا پوست دیگری برای بدن ایشان می‌آفریند تا اینکه همیشه عذاب دردناک را بچشند و یک ساعتی از آن آزاد نباشند. آنان از آب جوش جهنّم سیراب می‌شوند. و وای! بر ایشان از عذاب آتش.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۱۸/ بحارالأنوار، ج۴۴، ص۳۰۰)
38.سوره زخرف ،آیه 76 :
"وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمينَ "
"و ما به آنها ستم نكرديم، آنان خود ستمكار بودند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): "وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لکِنْ کانُوا هُمُ الظَّالِمِینَ"؛ ما به آنها ستم روا نداشتیم که ولایت اهل بیت تو را واگذاردند ولی آنها خود ستم را پیشه کردند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲۰ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۳۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۳/ البرهان)
39.سوره زخرف ،آیه 78 :
"لَقَدْ جِئْناكُمْ بِالْحَقِّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كارِهُونَ "
"ما حق را براى شما آورديم؛ ولى بيشتر شما از حق ناخشنود بوديد."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): سعیدبن‌زید گوید: کمیل‌بن‌زیاد را ملاقات کردم از او از فضیلت و برتری امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را پرسیدم. کمیل گفت: «آیا تو را به وصیّتی که علی (علیه السلام) روزی مرا به آن وصیّت و سفارش کرد، خبر دهم؛ ایشان فرمود: «"لَقَدْ جِئْناکُمْ بِالحَقِّ وَ لکِنَّ أَکْثَرَکُمْ لِلْحَقِّ کارِهُونَ" ای کمیل! به خدا سوگند ما حقّی هستیم که خدای عزّوجلّ فرموده است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲۴/ بحارالأنوار، ج۷۴، ص۲۷۸)
40.سوره زخرف ،آیه 80 :
"أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ بَلى وَ رُسُلُنا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ "
"آيا آنان مى‌پندارند كه ما اسرار نهانى و سخنان درگوشى آنان را نمى‌شنويم؟! آرى، فرستادگان (فرشتگان) ما نزد آنها هستند و مى‌نويسند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): یعنی آنان بنی‌امیّه را به عهد و پیمانشان دعوت کردند تا بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) خلافت و ولایت را به ما برنگردانند و چیزی از خمس به ما ندهند و گفتند: «اگر ما خمس را به آنها بدهیم، آنها با این خمس بی‌نیاز می‌شوند»، پس گفتند: "سَنُطِیعُکُمْ فِی بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللهُ یَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ"؛ یعنی چیزی از خمس به آنها ندهید. و خداوند این آیه را بر پیامبرش نازل کرد:" أَمْ أَبْرَمُوا أَمْراً فَإِنَّا مُبْرِمُونَ أَمْ یَحْسَبُونَ أَنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ بَلی وَ رُسُلُنا لَدَیْهِمْ یَکْتُبُونَ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲۴/ بحارالأنوار، ج۳۰، ص۱۶۲/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۷۵/ بحارالأنوار، ج۳۰، ص۲۶۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۷۲/ القمی، ج۲، ص۳۰۸، فیه: «دعوا بنی امیّه الی میثاقهم أن لایصیّروا ... امیرالمومنین (ع)» محذوف)
41.سوره زخرف ،آیه 82 :
"سُبْحانَ رَبِّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ "
"منزّه است پروردگار آسمان‌ها و زمين، پروردگار عرش، از آنچه [درباره‌ی او] توصيف مى‌كنند!"
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): یزیدبن‌اصم گوید: مردی از عمربن‌خطاب پرسید: «سُبْحَانَ الله یعنی چه»؟ عمر گفت: «پشت این دیوار مردی است که هرگاه از او سؤال شود پاسخ می‌دهد و چنانچه سکوت کند، سخن را آغاز خواهد کرد. آن فرد وارد شد. ناگهان دیدیم که آن شخص علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است». عمر گفت: «ای ابوالحسن (علیه السلام)! تفسیر سُبْحَانَ الله چیست»؟ امام فرمود: «بزرگداشت خداوند عزّوجلّ و منزّه‌دانستن او از همه صفاتی است که مشرکان به او نسبت می‌دهند. هرگاه بنده‌ای سبحان الله بگوید، همه‌ی فرشتگان بر او درود خواهند فرستاد».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۳۰ / بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۷۷/ البرهان)
42.سوره زخرف ،آیه 89 :
"فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ "
"پس [اكنون] از آنان روى برگردان و بگو: «سلام بر شما»، امّا به‌زودى خواهند دانست!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): عبدالصمدبن‌بشیر گوید: نزد امام صادق (علیه السلام) در مورد شروع اذان و داستان آن در معراج پیامبر (صلی الله علیه و آله) یاد شد ... امام صادق (علیه السلام) فرمود: «... [در شب معراج] آنگاه نوشته‌ی اصحاب شمال را گشود که در آن اسمای جهنّمیان و اسماء آباء آنها و قبایل آنها بود، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) گفت: پروردگارا! این‌ها قومی هستند که ایمان نمی آورند. [غافل می‌شوند]؟. (زخرف/۸۸) خداوند فرمود: «فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ». ... وقتی از مناجات پروردگار فراغت حاصل کرد به جانب بیت‌المعمور رفت بعد داستان خانه و نماز در آن را یاد کرد سپس پایین آمد و هر دو نوشته با او بود و آنها را در اختیار علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) گذاشت».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۲/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۳۸۷/ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۲۴/ العیاشی، ج۱، ص۱۵۷ و نورالثقلین، فیه: «قال فلمّا فرغ من مناجاهًْ ... الی آخر» محذوف)
*سوره دخان :
43.سوره دخان ،آیه 2 :
"وَ الْكِتابِ الْمُبينِ "
"سوگند به اين كتاب روشنگر."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام): منظور از «کتاب مبین» [بنابر باطن قرآن] امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۸ /الکافی، ج۱، ص۴۷۹/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۵/ نورالثقلین/ البرهان)
44.سوره دخان ،آیه 3 :
"إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرينَ "
"كه ما آن را در شبى پر بركت نازل كرديم؛ ما همواره انذاركننده بوده‌ايم."
تفسیر ولایی :
1.امام کاظم (علیه السلام): منظور از شب [بنابر باطن قرآن] حضرت فاطمه (سلام الله علیها) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۲ /الکافی، ج۱، ص۴۷۹/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۵/ نورالثقلین/ البرهان)
2.امام باقر (علیه السلام)ک از ابومُهاجر نقل شده که امام باقر (علیه السلام) [به او] فرمود: «ای ابامهاجر! شب قدر بر ما پوشیده و پنهان نمی‌ماند، چراکه در چنین شبی فرشتگان بر گرد ما طواف می‌کنند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۲/ القمی، ج۲، ص۲۹۰/ نورالثقلین/ البرهان)
45.سوره دخان ،آیه 4 :
"فيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكيمٍ "
"در آن شب هر امرى بر اساس حكمت، [الهى] تدبير مى‌گردد."
تفسیر ولایی :
امام جواد (علیه السلام): هرکس درشب بیست‌وسوّم ماه رمضان که همان شبی است‌که انتظار می‌رود شب قدر باشد و هر امری بر اساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد. امام‌حسین (علیه السلام) را زیارت کند، روح بیست‌وچهار هزار فرشته و پیامبر (علیهم السلام) با او مصافحه می‌کند که همگی در آن شب از خداوند برای زیارت امام حسین (علیه السلام) اجازه می‌خواهند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۶/ بحارالأنوار، ج۹۵، ص۱۶۶/ بحارالأنوار، ج۹۸، ص۱۰۰)
46.سوره دخان ،آیه 28 :
"كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرينَ "
"اينچنين بود [ماجراى آنان!] و ما اين [نعمت‌ها] را ميراث براى اقوام ديگرى قرار داديم."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): امام حسین (علیه السلام) از قنبر (غلام امیرالمؤمنین (علیه السلام)) نقل کرده که گفت: در ساحل فرات با مولایم علی (علیه السلام) بودم که حضرت پیراهنش را در آورد و وارد آب شد؛ ناگهان موجی آمد و پیراهن را برد. در این هنگام هاتفی ندا داد: «ای ابوالحسن (علیه السلام)! به سمت راست خود نگاه کن و آنچه را می‌بینی بگیر»! به‌ناگاه بُقچه‌ای در طرف راست حضرت آشکار شد که پیراهنی در آن پیچیده شده بود؛ آن را گرفته و پوشید و در جیب آن کاغذی یافت که در آن نوشته بود: «این هدیه‌ای است از جانب خدای عزیز و حکیم به علیّ‌ّّّّبن‌ابی‌طالب (این پیراهن هارون‌بن‌عمران (علیه السلام) (برادر موسی (علیه السلام)) است، "کَذلِکَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِینَگ».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۷۸/ بحارالأنوار، ج۳۹، ص۱۲۶/ میهًْ منقبهًْ، ص۷۰؛ «بتفاوت»)
47.سوره دخان ،آیه 29 :
"فَما بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ وَ ما كانُوا مُنْظَرينَ "
"نه آسمان و زمين، بر آنان گريست، و نه به آنها مهلتى داده شد."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام): حسن‌بن‌حَکم نخَعی از مردی نقل کرده است‌که: شنیدم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در رَحْبه (نام محلّه‌ای در کوفه) این آیه را می‌خواند: "فَمَا بَکَتْ عَلیْهِمُ السَّمَاء والأَرْضُ ومَا کَانُوا مُنظَرِینَ". در این هنگام حسین (علیه السلام) از یکی از درهای مسجد بر ایشان وارد شد. امام (علیه السلام) فرمود: «بدانید که این فرزندم کشته خواهد شد و آسمان و زمین بر او خواهند گریست».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۷۸/ بحارالأنوار، ج۴۵، ص۲۰۹/ کامل الزیارات، ص۸۸/ البرهان)
48.سوره دخان ،آیه 32 :
"وَ لَقَدِ اخْتَرْناهُمْ عَلى عِلْمٍ عَلَى الْعالَمينَ "
"ما آنها را با علم [خويش] بر جهانيان برگزيديم."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): امام‌عسکری (علیه السلام) می‌فرماید: پدرم از اجداد بزرگوارش (علیهم السلام) نقل کرده که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند ما اهل‌بیت پیامبر (علیهم السلام)، پیامبران (علیهم السلام) و فرشتگان‌مقرَّب (علیهم السلام) را برگزیده است؛ و این برگزیدن به‌خاطر آگاهی‌خداوند از این‌حقیقت بوده است که ایشان کاری نخواهندکرد که به‌موجب آن، از ولایت او خارج شده و از حفاظتش باز بمانند و در زمره‌ی کسانی‌که مستحقّ عذاب و عقوبت او هستند، درآیند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۸۴/ بحارالأنوار، ج۵۶، ص۳۲۲)
49.سوره دخان ،آیه 42 :
"إِلاَّ مَنْ رَحِمَ اللهُ إِنَّهُ هُوَ الْعَزيزُ الرَّحيمُ "
"مگر كسى كه خدا او را مورد رحمت قرار داده، چرا كه او توانا و مهربان است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [می‌فرماید]:" یَومَ لا یُغْنِی مَولی عَن مَّولی شَیْئًا ولا هُمْ یُنصَرُونَ* إِلا مَنْ رَحِمَ اللهُ" ؛ نقل شده که فرمود: «به خدا سوگند! ماییم کسانی‌که خداوند مورد رحمت قرار داده و کسانی‌که استثناء نموده است و ماییم که ولایتمان [برای شیعیان] کمک‌کار خواهد بود».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۰۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۷/ البرهان)
50.سوره دخان ،آیه 51 :
"إِنَّ الْمُتَّقينَ في مَقامٍ أَمينٍ "
"[ولى] پرهيزگاران در جايگاه امنى قرار دارند."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه): سپس آنچه را خداوند برای شیعیان پرهیزگار امیرالمؤمنین (علیه السلام) مهیّا نموده است را توصیف کرده و فرموده: "إِنَّ المُتَّقِینَ فِی مَقَامٍ أَمِینٍ ... إِلا المَوتَةَ الأُولی".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۶/ البرهان)
51.سوره دخان ،آیه 54 :
"كَذلِكَ وَ زَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عينٍ "
"اينچنين‌اند بهشتيان؛ و آنها را با «حورالعين» تزويج مى‌كنيم."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): چون بهشتیان به بهشت روند و دوزخیان به دوزخ، پروردگارِ شکوهمند علی (علیه السلام) را بفرستد تا او هریک از بهشتیان را در جایگاه مخصوص به خودش منزل دهد و همسری‌به ازدواج آنها درآورد. به خدا سوگند! علی (علیه السلام) است که در بهشت، بهشتیان را به ازدواج [همسران بهشتی] درآورد و این‌کار به دست کسی دیگر جز او نیست؛ و این کرامتی است از جانب خدای عزّ ذکرُه و فضیلتی است‌که خداوند علی (علیه السلام) را به آن برتری داده و بر او منّت نهاده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۸ / نورالثقلین)
52.سوره دخان ،آیه 56 :
" يَذُوقُونَ فيهَا الْمَوْتَ إِلاَّ الْمَوْتَةَ الْأُولى وَ وَقاهُمْ عَذابَ الْجَحيمِ "
"هرگز مرگى جز همان مرگ اوّل [كه در دنيا چشيده‌اند] نخواهند چشيد، و خداوند آنها را از عذاب دوزخ حفظ مى‌كند."
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه): سپس خداوند، نعمت‌هایی را که برای شیعیان پرهیزگار امیرالمؤمنین (علیه السلام) آماده کرده است توصیف نموده و می‌فرماید: "إِنَّ المُتَّقِینَ فِی مَقَامٍ أَمِینٍ ... الَّا الْمَوْتَةَ الاولی"؛ یعنی [بهشتیان] در بهشت [مرگی دیگر] جز همان مرگی‌که در دنیا [چشیده‌اند را نخواهند چشید].
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۰۰ /القمی، ج۲، ص۲۹۳/ البرهان)
*سوره جاثیه :
53.سوره جاثیه ، آیه 14 :
"قُلْ لِلَّذينَ آمَنُوا يَغْفِرُوا لِلَّذينَ لا يَرْجُونَ أَيَّامَ اللهِ لِيَجْزِيَ قَوْماً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ "
"به مؤمنان بگو: «كسانى را كه اميد به ايّام اللهِ (روز رستاخيز) ندارند مورد عفو قرار دهند تا [روزى كه] خداوند هر قومى را به اعمالى كه انجام مى‌دادند جزا دهد»."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام)ک داودبن‌کثیر گوید: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: "قُل للذِینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا للذِینَ لا یَرْجُون أَیَّامَ اللهِ"، فرمود: «این آیه بدان معناست که به کسانی که بر آنها منّت گذاشتیم و شناخت خودمان را عنایت کردیم، بگو که حقیقت ما را به کسانی که ولایت ما اهل بیت را نمی‌شناسند، بشناسانند. هرگاه این کار را کردند در حقیقت برای آنها طلب مغفرت و وسیله‌ی بخشش گناهانشان را فراهم کرده است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۱۶ / مستدرک الوسایل، ج۱۲، ص۲۴۰/ بحارالأنوار، ج۲، ص۱۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۳۷/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۸۳/ القمی، ج۲، ص۲۹۴/ نورالثقلین/ البرهان)
54.سوره جاثیه ، آیه 21 :
"أَمْ حَسِبَ الَّذينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْياهُمْ وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما يَحْكُمُونَ "
"آيا كسانى كه مرتكب بدي‌ها [و گناهان] شدند چنين پنداشتند كه ما آنها را همچون كسانى قرار مى‌دهيم كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند كه حيات و مرگشان [با آنها] يكسان باشد؟! چه بد داورى مى‌كنند!"
تفسیر ولایی :
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) : مصداق الذِینَ آمَنُوا و عَمِلوا الصَّالحَاتِ، حضرت علی (علیه السلام)، حمزه (رحمة الله علیه) و عبیده بودند و مصداق مفسدان در عبارت کَالْمفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ، عتبه و شیبه و ولیدبن‌عقبه هستند. منظور از متّقین نیز امیرالمؤمنین (علیه السلام)، حمزه (رحمة الله علیه) و عبیده است و مصداق فجّار نیز عتبه، شیبه و ولیدبن‌عتبه هستند. در آیه: أمْ حَسِبَ الذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئَاتِ أن نَّجْعَلهُمْ کَالذِینَ آمَنُوا و عَمِلوا الصَّالحَاتِ، منظور از مؤمنان، بنی‌هاشم و بنی‌عبدالمطلّب و مقصود از بدکاران بنی‌عبدشمس است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۲۰ / البرهان/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۸۴؛ «بتفاوت»/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۹/ البرهان/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۲۳۸)
55.سوره جاثیه ، آیه 23 :
"أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللهُ عَلى عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلى سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ يَهْديهِ مِنْ بَعْدِ اللهِ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ "
"آيا ديدى كسى را كه معبود خود را هواى نفس خويش قرار داده و خداوند او را با آگاهى [بر اينكه شايسته‌ی هدايت نيست] گمراه ساخته و برگوش و قلبش مهر زده و بر چشمش پرده‌اى قرار داده است؟! بااين‌حال، غير از خدا چه كسى مى‌تواند او را هدايت كند؟! آيا متذكّر نمى‌شويد؟!"
تفسیر ولایی :
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)ک "أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُگ، درباره‌ی قریش نازل شده است که پس از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله) این آیه به یاران آن حضرت (صلی الله علیه و آله) نیز که خلافت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را غصب و براساس خواسته‌ی خودشان خلیفه‌ای انتخاب کردند تعمیم یافت. دلیل این برداشت، آیه‌ی زیر است که خداوند می‌فرماید: و هرکس از آنها بگوید: «من جز خدا، معبودی دیگرم». (انبیاء/۲۹) هرکس گمان کند که امام است درحالی‌که به امامت منصوب نشده باشد، یا شخصی را به امامت بپذیرد و او را بر امام علی (علیه السلام) برتری دهد، درحقیقت از هوای نفس پیروی کرده و آن را خدای خودش قرار داده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۲۴ /القمی، ج۲، ص۲۹۴/ البرهان/ نورالثقلین)
56.سوره جاثیه ، آیه 29 :
"هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ "
"اين نامه‌ی اعمال شماست كه ما نوشته‌ايم و به‌حق برضدّ شما سخن مى‌گويد، ما آنچه را انجام مى‌داديد مى‌نوشتيم."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): ابوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «آیه: "هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالحَقِّ" چه معنی دارد»؟ فرمود: «کتاب که سخن نمی‌گوید، محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) و اهل بیتش (علیهم السلام) ناطق کتاب هستند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۶/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۹۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۹/ البرهان)