توضیحات
" بسم الله الرحمن الرحیم "
" آیاتی که در جزء بیست و هفتم آمده اند و در تأویل به ولایت چهارده معصوم علیهم السلام اشاره دارند عبارتند از: "
1.سوره ذاریات ، آیه 54 :
"فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ "
"حال كه چنين است از آنها روى بگردان كه هرگز در خورِ ملامت نخواهى بود."
تفسیر ولایی :
امام باقر و امام صادق (ع): هنگامی‌که مردم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را تکذیب کردند، خداوند تبارک‌وتعالی آهنگ آن کرد که جز علی (علیه السلام) همه‌ی مردم زمین را به نابودی کشد و چنین است که می‌فرماید:" فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ."
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۴۶ / الکافی، ج۸، ص۱۰۳/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۱۳/ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۳۲/ المناقب، ج۲، ص8)
2.سوره ذاریات ، آیه 55 :
"وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ "
"و پيوسته تذكّر ده، زيرا تذكّر مؤمنان را سود مى‌بخشد."
تفسیر ولایی :
امام باقر و امام صادق (ع): هنگامی‌که مردم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را تکذیب کردند، خداوند تبارک‌وتعالی آهنگ آن کرد که جز علی (علیه السلام) همه‌ی مردم زمین را به نابودی کشد و چنین است که می‌فرماید:" فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ،" ولی بعداً برای او بداء حاصل شد و به مؤمنان رحم کرد و به پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: "وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری تَنْفَعُ المُؤْمِنِینَ."
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۵۰ / الکافی، ج۸، ص۱۰۳/ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۳۲/ المناقب، ج۲، ص۸/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۱۳)
*سوره طور :
3.سوره طور ، آیه 4 :
"وَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ "
و سوگند به «بيت المعمور»."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «وقتی مرا به معراج بردند همراه جبرئیل (علیه السلام) به آسمان چهارم رسیدم و [در آنجا] خانه‌ای از یاقوت سرخ دیدم. جبرئیل (علیه السلام) به من گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) این "الْبَیْتِ المَعْمُور " است که خداوند آن را پنجاه هزار سال قبل از آفرینش آسمانها و زمین آفرید. اینک در آن نماز بخوان». من نیز برای نماز بپا خاستم و خداوند همه‌ی پیامبران و رسولان را گرد آورد و جبرئیل همه را پشت‌سر من به صف نمود. من نماز را با آنها خواندم و چون سلامِ نماز را گفتم شخصی از جانب پروردگارم آمد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) خدایت سلام می‌رساند و می‌فرماید از پیامبران بپرس: «شما قبل از من، بر چه عهد و پیمانی به رسالت مبعوث گشتید»؟ من [نیز] گفتم: «ای جماعت پیامبران و رسولان! پروردگارم پیش از من، بر چه عهد و پیمانی شما را به رسالت مبعوث فرمود»؟ آنها پاسخ دادند: «بر ولایت تو و ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)»، و این آیه اشاره به آن جریان دارد: «"وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا"؛ از رسولانی که پیش از تو فرستادیم بپرس. (زخرف/۴۵)».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۷۴ / تأویل الآیات الاهره، ص۵۴۷)
4.سوره طور ، آیه 21 :
"وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإيمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ كُلُّ امْرِئٍ بِما كَسَبَ رَهينٌ "
"كسانى كه ايمان آوردند و فرزندانشان به پيروى از آنان ايمان اختيار‌كردند، فرزندانشان را [در بهشت] به آنان ملحق مى‌كنيم؛ و از [پاداش] عملشان چيزى نمى‌كاهيم؛ و هركس در گرو اعمال خويش است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : الَّذِینَ آمَنُوا [مراد] پیغمبر (صلی الله علیه و آله)، امیرالمؤمنین (علیه السلام) و فرزندان او [یعنی] امامان و جانشینان او (علیهم السلام) هستند [که خدا فرموده]: أَلحَقْنَا بِهِمْ، و حجّتی را که [حضرت] محمّد (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی [حضرت] علی (علیه السلام) آورد، نسبت به اولادش کاهش ندهیم و حجّت همه‌ی ایشان یکی است و [حکمِ] فرمانبرداری از آنها هم یکی است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۱۹۶ / الکافی، ج۱، ص۲۷۵/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۳۶۰/ بصایرالدرجات، ص۴۸۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۹۷/ نورالثقلین/ البرهان)
5.سوره طور ، آیه 47 :
"وَ إِنَّ لِلَّذينَ ظَلَمُوا عَذاباً دُونَ ذلِكَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ "
"و براى كسانى كه ستم كردند عذابى قبل از آن [در همين جهان] است؛ ولى بيشترشان نمى‌دانند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): جبرئیل این آیه را این گونه نازل کرد: یعنی برای ظالمین به حقوق آل محمّد (صلی الله علیه و آله)؛ "عَذاباً دُونَ ذلِکَ وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ" و منظور عذاب در رجعت است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۱۲ / بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۱۷)
*سوره نجم :
6.سوره نجم ، آیه 1 :
"وَ النَّجْمِ إِذا هَوى "
"سوگند به ستاره هنگامى‌كه افول مى‌كند."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است که درباره‌ی آیه: و النَّجْمِ إِذَا هَوی فرمود: «فقط با دشمنی اهل بیت محمّد (علیهم السلام) مورد آزمایش قرار گرفتید آنگاه که آیه: مَا ضَل صَاحِبُکُمْ؛ نازل شد و اعلام کرد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با برتری‌دادن اهل بیت خود به گمراهی نرفته است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۲۴ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۲۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۰۳/ البرهان)
7.سوره نجم ، آیه 2 :
"ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى "
"كه هرگز دوست شما ( رسول خدا) گمراه نشده و منحرف نگرديده است."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : ابوسعید خدری آورده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی! جز من و تو کسی حق ندارد در این مسجد جُنُب شود». و در روایتی: «جز من و او و ذریّه او، برای کسی از این امّت روا نیست که با جنابت وارد این مسجد شود، پس هرکس میخواهد اطّلاع یابد، اینجا و با دست خود به سمت شام اشاره فرمود». پس منافقان گفتند: «در کار دامادش به گمراهی و نادانی افتاد»! آنگاه آیه: "مَا ضَلَّ صَاحِبُکمُ‌ْ وَ مَا غَوَی" نازل گردید.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۳۴ / بحارالأنوار، ج۳۹، ص۳۰/ المناقب، ج۲، ص۱۹۴)
8.سوره نجم ، آیه 3 :
"وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى "
و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‌گويد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): چون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در روز غدیر خم دست علی (علیه السلام) را در دست گرفت، شیطان در میان سپاهیانش نعره برآورد و هیچ‌یک از آنها چه در خشکی و چه دریا به‌جای نماند مگر آنکه درپی نعره‌ی او به‌سویش دویدند و گفتند: «ای آقا و مولا! چه بر سر تو آمده؟ ما هرگز از تو نعره‌ای دهشتناک‌تر از این نعره نشنیده بودیم». به آنان گفت: «این پیامبر کاری کرد که اگر به‌راستی این کار تحقّق یابد دیگر کسی هرگز خدا را نافرمانی نکند». آنها در پاسخ گفتند: «سرورا! تو آدم را فریب دادی». و چون منافقان گفتند: «این مرد [پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)] از سر هوای نفس سخن می‌گوید، و یکی به دیگری گفت: مگر نمی‌بینی که چشمانش چگونه در کاسه‌ی سرش می‌چرخد؟ گویا دیوانه شده مقصودشان پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود . دراین‌هنگام شیطان فریادی از سر شادی زد و دوستانش دوباره گرد او حلقه زدند. او بدیشان گفت: «آیا می‌دانید من قبلاً با آدم ابوالبشر چه کرده‌ام»؟ گفتند: «آری»! گفت: «آدم، پیمان خود را شکست ولی به خدا کفر نورزید ولی اینان هم‌پیمانشان را نقض کردند و هم به پیامبر (صلی الله علیه و آله) کفر ورزیدند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۳۴ / الکافی، ج۸، ص۳۴۴/ نورالثقلین)
9.سوره نجم ، آیه 4 :
"إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحى "
"آنچه مى‌گويد چيزى جز وحى [الهى] كه بر او القا شده نيست."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : پس از من آسمان بر کسی سایه نیافکنده و زمین او را بر نداشته که افضل از علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) باشد. او امام امّت من و رهبر آن‌هاست و او وصی و جانشین من بر امّت است هرکه پس از من به او اقتدا کند هدایت یافته و هرکه دیگری رهبرش شود گمراه و بیچاره است من پیامبر برگزیده‌ام و از روی هوای نفس سخن از فضل علی نمی‌گویم؛ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۳۶ / بحارالأنوار، ج۲۵، ص۳۶۱)
10.سوره نجم ، آیه 5 :
"عَلَّمَهُ شَديدُ الْقُوى "
"آن كس كه قدرت عظيمى دارد (جبرئيل امين) او را تعليم داده است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام): هشام‌بن‌سالم و حمّادبن‌عثمان و ... گویند: از امام صادق (علیه السلام) شنیدیم که می‌فرمود: حدیث من حدیث پدرم و حدیث پدرم حدیث جدّم و حدیث جدّم حدیث حسین (علیه السلام) و حدیث حسین (علیه السلام) حدیث حسن (علیه السلام) و حدیث حسن حدیث امیرالمؤمنین (علیه السلام) و حدیث امیرالمؤمنین (علیه السلام) حدیث پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) و حدیث پیامبر خدا سخن خداوند بزرگ است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۳۶ / نورالثقلین)
11.سوره نجم ، آیه 8 :
"ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى "
"سپس نزديك و نزديك‌تر شد."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): وقتی که در شب معراج به آسمانها رفتم و به خداوند نزدیک‌تر شدم، خطاب آمد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)، چه کسی را از میان مردم دوست می‌داری»؟ من گفتم: «خداوندا، علی (علیه السلام) را دوست دارم». بعد خطاب آمد: «به کنارت نگاه کن». وقتی که به سمت چپم نگاه کردم، دیدم علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) در کنار من ایستاده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۴۲/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۴۰۶/ البرهان)
12.سوره نجم ، آیه 9 :
"فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى "
"تا آنكه فاصله‌ی او [با جبرئيل] به‌اندازه‌ی فاصله‌ی دو قوس كمان يا كمتر بود."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «شبی که مرا به آسمان بردند و به‌جایی رسیدم که فاصله دو قوس کمان یا کمتر بود خداوند به من وحی کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! چه کسی محبوب‌ترین خلق من در نزد توست»؟ گفتم: «پروردگارا تو بهتر می‌دانی». فرمود: «من داناترم ولی می‌خواهم از زبان تو بشنوم». گفتم: «پسر عمویم علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)». خداوند به من وحی کرد: «نگاه کن». نگاه کردم ناگاه علی (علیه السلام) را دیدم که با من ایستاده با اینکه من پرده‌های آسمانها را دریده بودم علی (علیه السلام) ایستاده بود و سر به آسمان داشت به آنچه خداوند می‌گفت، گوش می‌داد. و من در پیشگاه پروردگار به سجده افتادم.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۴۸ / بحارالأنوار، ج۲۵، ص۳۸۳/ نورالثقلین و البرهان؛ «فاوحی الله ... الی آخر» محذوف)
13.سوره نجم ، آیه 14 :
"عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى "
"نزد «سدرهًْ المنتهى»."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): ای علی (علیه السلام)! خداوند نظری به دنیا افکند و مرا بر همه‌ی مردم ترجیح داد، سپس نظر دیگری فرمود و تو را برگزید، و در نظر سوّم امام‌هایی را که از نسل تو به وجود آیند بر همه‌ی دنیا ترجیح داد، و در نظر چهارم فاطمه (سلام الله علیها) را بر همه‌ی زنان عالم امتیاز داد. چهار صفت در هرکه باشد در نور خدای بزرگ به سر برد: اوّل: به سبّب ایمان به خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) از گناه خودداری کند. دوّم: در مصیبت‌ها کلمه: ما از آنِ خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم!. (بقره/۱۵۶) را از یاد نبرد (یعنی متوجّه باشد که همه آفریده‌ی خدا هستند و پس از مرگ به او باز می‌گردند، و این خود هم تسلّای خاطر است و هم ذکر خدا). سوّم: چون خیری به او برسد بگوید: ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است. (فاتحه/۲) (یعنی سرچشمه‌ی خیرات را خدا بداند).
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۷۴ / الخصال، ج۱، ص۲۰۷/ نورالثقلین)
14.سوره نجم ، آیه 19 :
"أَ فَرَأَيْتُمُ اللاَّتَ وَ الْعُزَّى "
"به من خبر دهيد آيا بت‌هاى «لات» و «عزّى»."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): ... این همان قائمی است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام میکند و به دست او از دشمنانم انتقام میگیرم و او آسایش اولیاء من است. او همان کسی است که انتقام شیعیان تو را از ستمگران و منکران و کافران میگیرد و موجب تشفّی دل آنان میگردد ولات و عُزّی را سالم و تازه بیرون آورده و آتش میزند و شیفتگی مردم در آن روزگار به این دو بت، بیشتر از شیفتگی بنیاسرائیل به گوساله و سامری خواهد بود.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۸۶/ عیون أخبارالرضا، ج۱، ص۵۸/ نورالثقلین)
15.سوره نجم ، آیه 23 :
"إِنْ هِيَ إِلاَّ أَسْماءٌ سَمَّيْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ ما أَنْزَلَ اللهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدى "
"اين‌ها فقط نام‌هايى است كه شما و پدرانتان بر آنها گذاشته‌ايد [نام‌هايى بى‌محتوا و اسم‌هايى بى‌مسمّا]، و هرگز خداوند دليل و حجّتى بر آن نازل نكرده؛ آنان فقط از گمان‌هاى بى‌اساس و هواى نفس پيروى مى‌كنند درحالىكه هدايت از سوى پروردگارشان براى آنها آمده است."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام): یعقوب‌بن‌جعفر گوید: «خدمت امام کاظم (علیه السلام) بودم، مردی از راهبان نجران یمن به همراه زنی راهب خدمت آن جناب رسیده‌اند. راهب گفت: «به من خبر داده‌اند که تو یکی از اسماء خدا را می‌دانی که به‌وسیله‌ی آن در یک شبانه‌روز به بیت‌المقدس می‌روی و به منزلت برمی‌گردی». گفت: «بیت المقدس را می‌شناسی»؟. گفتم: «من غیر از بیت المقدسی که در شام است، نمی‌شناسم». گفت: «مقصودم آن بیت المقدس نیست بلکه آن خانه‌ی مقدسی است که خانه آل محمّد (علیهم السلام) است». گفتم: «من تا امروز هرچه شنیده‌ام همان بیت المقدس بوده است». گفت: «آن جای محراب‌های پیامبران است و آن را حظیرهًْ المحاریب می‌گفتند تا آنکه زمان فاصله‌ی میان محمّد (صلی الله علیه و آله) و عیسی (علیه السلام) رسید و بلا به مشرکین نزدیک شد و کیفر و سختی به خانه‌های شیاطین درآمد و آنها آن نام‌ها را تغییر و تبدیل کرده و جابجا کردند و همین است معنی سخن خدای تبارک‌وتعالی که بطن آیه درباره‌ی آل محمّد (علیهم السلام) و ظاهرش یک مثلی است: إِنْ هِیَ إِلَّا أَسْماءٌ سَمَّیْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُکُمْ ما أَنْزَلَ اللهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۸۸/ الکافی، ج۱، ص۴۸۱/ بحارالأنوار، ج۴۸، ص۹۴)
*سوره قمر :
16.سوره قمر ، آیه 1 :
"اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ "
"قيامت نزديك شد و ماه از هم شكافت!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : مفضّل‌بن‌عمر گوید: از آقایم امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «آیا مأموریّت مهدی منتظر (وقت معیّنی دارد که باید مردم بدانند کی خواهد بود»؟ فرمود: «حاشا که خداوند وقت ظهور او را طوری معیّن کند که شیعیان ما آن را بدانند». عرض کردم: «آقا برای چه»؟ فرمود: «زیرا وقت ظهور او همان ساعتی است که خداوند می‌فرماید: "اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَر"».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۲۸ / بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱)
17.سوره قمر ، آیه36:
"وَ لَقَدْ أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنا فَتَمارَوْا بِالنُّذُرِ "
"او آنها را از مجازات ما بيم داد، ولى آنها اصرار بر مجادله و القاى شك در برابر انذارهاى الهى داشتند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : ای علی (علیه السلام)!... تو همان مجازات الهی هستی که خداوند فرمود:" وَ لَقَدْ أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنا فَتَمارَوْا بِالنُّذُرِ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۶۲ / بحارالأنوار، ج۴۰، ص۶۴/ فرات الکوفی، ص۴۵۵)
*سوره الرحمن :
18.سوره الرحمن ، آیه 3 :
"خَلَقَ الْإِنْسانَ "
"انسان را آفريد"
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام) : حسین‌بن‌خالد گوید: از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی آیات:" الرَّحْمَنُ* عَلمَ القُرْآنَ"، پرسیدم. حضرت (علیه السلام) فرمود: «خداوند عزّوجلّ، قرآن را به محمّد (صلی الله علیه و آله) آموخت». پرسیدم: «"خَلقَ الإِنسَانَ * عَلمَهُ البَیَانَ" یعنی چه»؟ فرمود: «او علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است. خداوند بیان هرچیزی را که مردم به آن نیاز دارند به او آموخته است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۸۸/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۷/ القمی، ج۲، ص۳۴۳/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۶۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۱۱)
19.سوره الرحمن ، آیه 4 :
"عَلَّمَهُ الْبَيانَ "
"و به او سخن گفتن آموخت."
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام) : او علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است، خداوند بیان هرچیزی را که مردم به آن نیاز دارند به او آموخته است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۸۸ / بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۶۴/ بحارالأنوار، ج۳۰، ص۲۵۶/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۷۱/ نورالثقلین/ القمی، ج۲، ص۳۴۳/ البرهان)
20.سوره الرحمن ، آیه 5 :
"الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ "
"خورشيد و ماه با حساب دقيقى در گردشند."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : انس‌بن‌مالک گوید: هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز صبح و تعقیباتش را انجام داد، چهره‌ی آبرومندش به درگاه خدا را به‌جانب ما نموده، فرمود: «مردم [جهت حرکت و راه‌یابی] از خورشید استفاده می‌نمایند و هرکس که خورشید را از دست داد باید فوراً به نور ماه بپیوندد و هرکس که از ماه نیز محروم شد فوراً به ستاره‌ی ناهید تمسّک جوید و اگر ستاره‌ی زهره نیز از دیدش نهان گردید باید به فرقدین چشم بدوزد». آنگاه پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من خورشیدم و علی (علیه السلام) ماه و فاطمه (سلام الله علیها) زهره و حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) فرقدان (دو برادران)، که با کتاب خدا از هم جدا نگردند تا اینکه بر لب حوض [کوثر] بر من وارد گردند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۹۰ / معانی الأخبار، ص۱۱۴)
21.سوره الرحمن ، آیه 6 :
"وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ "
"و گياهان و درختان براى خدا سجده مى‌كنند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : "النَّجْمُ"؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌باشد و" الشَّجَرُ"؛ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و دیگر ائمّه (علیهم السلام) که حتّی یک لحظه از فرمان خدا سرپیچی نکرده‌اند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۹۲ /بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۰۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۱۳/ البرهان)
22.سوره الرحمن ، آیه 7 :
"وَ السَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ الْميزانَ "
"و آسمان را برافراشت و ميزان و قانون نهاد."
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام): "و السَّمَاء رَفَعَهَا و وضَعَ المِیزَان"َ منظور از السَّماءَ؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌باشد که خداوند او را به نزد خود بالا برد و منظور از "الْمِیزانَ"؛ امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌باشد که خداوند او را در میان خلق خود منصوب کرده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۹۲/ القمی، ج۲، ص۳۴۳/ نورالثقلین/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۸)
23.سوره الرحمن ، آیه 13 :
"فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ "
"پس [اى گروه جنّ و انس] كدامين نعمت‌هاى پروردگارتان را انكار مى‌كنيد؟"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : "فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ"؛ منظور از آلاء، محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) هستند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۹۸ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۹/ القمی، ج۲، ص۳۴۴)
24.سوره الرحمن ، آیه 17 :
"رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْن "
"او پروردگارِ دو مشرق و دو مغرب است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه:" رَبُّ المَشْرِقَیْنِ و رَبُّ المَغْرِبَیْنِ" پرسیدم. فرمود: «منظور از "المَشْرِقَیْنِ"؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می‌باشد و منظور از "المَشْرِقَیْنِ"؛ حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) است و به این دو نفر صدق میکند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۰۰ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۹/ القمی، ج۲، ص۳۴۴/ البرهان/ نورالثقلین)
25.سوره الرحمن ، آیه 19 :
"مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ "
"دو درياى مختلف [شور و شيرين، گرم و سرد] را در كنار هم قرار داد، درحالىكه با هم تماس دارند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ منظور، علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۰۲/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۹۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۱۴/کشف الیقین، ص۴۰۰/ نهج الحق، ص۱۸۸/ القمی، ج۲، ص۳۴۴)
26.سوره الرحمن ، آیه 22 :
"يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ "
"از آن دو، لؤلؤ و مرجان خارج مى‌شود."
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام) : علی‌بن‌فضیل گوید: از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی سخن خدای تبارک‌وتعالی: یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمرْجانُ پرسیدم، فرمود: «[منظور] حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) و فرزندان آن دو [هستند]».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۰۸ / فرات الکوفی، ص۴۶۰)
27.سوره الرحمن ، آیه 27 :
"وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ "
"و تنها ذات صاحب جلال و گرامى پروردگارت باقى مى‌ماند."
تفسیر ولایی :
امام سجّاد (علیه السلام): ما همان چهره‌ی خدا هستیم که از آن به‌سوی خداوند می‌روند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۱۰/ القمی، ج۲، ص۳۴۵/ البرهان/ نورالثقلین)
28.سوره الرحمن ، آیه 31 :
"سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ "
"اى دو گروه انس و جن! به‌زودى به [حساب] شما مى‌پردازيم!"
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله): من دو چیز گران‌بها در میان شما می‌گذارم؛ یکی از آنها بزرگ‌تر از دیگری است؛ [اوّلی] کتاب خدا [است] که [مانند ریسمانی] از آسمان به‌سوی زمین کشیده شده است و [دیگری]، اهل بیت (علیهم السلام) من است. هرگز از هم جدا نمی‌شوند تا کنار حوض [کوثر] نزد من وارد شوند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۱۴ / بحارالأنوار، ج۲۲، ص۳۱۲)
29.سوره الرحمن ، آیه 41 :
"يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسيماهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّواصي وَ الْأَقْدامِ "
"مجرمان از چهره‌هايشان شناخته مى‌شوند و موهاى پيش‌سر و پاهايشان را مى‌گيرند [و به دوزخ مى‌افكنند]."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : خداوند آنها را می‌شناسد، ولی این آیه درباره‌ی امام زمان (نازل شده است که آن حضرت (آنها را از چهره‌هایشان می‌شناسد، آنگاه خودش و یارانش با شمشیر به‌شدّت آنها را می‌زنند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۲۰ / بحارالأنوار، ج۵۱، ص۵۸/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۲۴۲/ البرهان/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۱۷)
30.سوره الرحمن ، آیه 43 :
"هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ "
"اين همان دوزخى است كه مجرمان آن را انكار مى‌كردند."
تفسیر ولایی :
امام رضا (علیه السلام) : عبدالسّلام‌بن‌صالح هروی گوید به امام رضا (علیه السلام) گفتم: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! مرا از بهشت و دوزخ خبر ده که امروزه خلق شده‌اند»؟ فرمود: «آری! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در بهشت وارد شد و دوزخ را هم هنگام معراج خود دید». به او عرض کردم: «جمعی معتقدند که امروز مقدّرند و مخلوق نیستند»!؟ فرمود: «آنها از ما نیستند و ما هم از آنها نیستیم هرکه منکر وجود فعلی بهشت و دوزخ است پیغمبر (صلی الله علیه و آله) و ما را تکذیب کرده و از اهل ولایت ما نیست و در آتش دوزخ مخلّد است، خداوند متعال فرموده است:" هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمجْرِمُونَ یَطُوفُونَ بَیْنَها وَ بَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ". پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چون مرا به آسمان بردند، جبرئیل دست مرا گرفت و به بهشت برد و از خرمایش به من داد و خوردم و در صلب من نطفه شد و چون به زمین آمدم با خدیجه (سلام الله علیها) همبستر شدم و به فاطمه (سلام الله علیها) آبستن شد و فاطمه (سلام الله علیها) حوراء انسیّه است و هرگاه مشتاق بوی بهشت شوم، فاطمه دخترم را می‌بویم».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۲۰ / بحارالأنوار، ج۴، ص۳/ بحارالأنوار، ج۸، ص۱۱۹/ الاحتجاج، ج۲، ص۴۰۸/ الأمالی للصدوق، ص۴۶۰/ التوحید، ص۱۱۷/ عیون أخبارالرضا (ع)، ج۱۱، ص۱۱۵/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸، ص۲۸۳/ نورالثقلین)
31.سوره الرحمن ، آیه 78 :
"تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلالِ وَ الْإِكْرام "
"پربركت و زوال ناپذير است نام پروردگار صاحب جلال و بزرگوار تو."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام): "تَبارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الجَلالِ وَ الْإِکْرامِ"، ما جلال خداوند و کرامت او هستیم که مردم را به‌واسطه‌ی اطاعت از ما گرامی داشته است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۴۴ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۹۶/ القمی، ج۲، ص۳۴۶/ نورالثقلین/ البرهان/ بصایرالدرجات، ص۳۱۱)
*سوره واقعه :
32.سوره واقعه ، آیه 11 :
"أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ "
"آنها مقرّبانند!"
تفسیر ولایی :
امام حسن (علیه السلام) : از امام حسن (علیه السلام) نقل شده است که درباره‌ی آیه: و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ المقرّبونَ، فرمود: «پدر من در رسیدن به خداوند عزّوجلّ و در رسیدن به رسول او، اسبق السابقین و نزدیک‌ترین مقرّبان است».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۶۴ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۲۰/ نورالثقلین)
33.سوره واقعه ، آیه 13 :
"ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلينَ "
"گروه زيادى [از آنها] از امّت‌هاى نخستين‌اند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ثُلَّةٌ مِنَ الْاوّلین وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرینَ؛ ثُلَّةٌ مِنَ الْاوّلین؛ حزقیل مؤمن آل فرعون است. و قَلیل مِّنَ الآخِرِینَ؛ علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۶۸ بحرالعرفان، ج۱۵، ص۲۶۲)
34.سوره واقعه ، آیه 14 :
"وَ قَليلٌ مِنَ الْآخِرينَ "
"و اندكى از امّت‌هاى آخرين."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام) : چون روز قیامت شود بر عرش خدای عزّوجلّ چهار کس از اوّلین و چهار کس از آخرین باشند. اوّلین؛ نوح و ابراهیم و موسی و عیسی (علیهم السلام) و آخرین؛ محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) و حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) سپس بساطی پهن کنند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۶۸ / الأمالی للصدوق، ص۱۲۰)
35.سوره واقعه ، آیه 27 :
"وَ أَصْحابُ الْيَمينِ ما أَصْحابُ الْيَمينِ "
"و اصحاب يمين و خجستگان، چه اصحاب يمين و خجستگانى!"
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام) : محمّدبن‌فضیل گوید: از امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی سخن خدای عزّوجل: وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ پرسیدم. فرمود: «به خدا سوگند! آنها از شیعیان ما هستند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۷۸ / بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۳۹: / بحارالأنوار، ج۸۴، ص۴۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۹۹)
36.سوره واقعه ، آیه 39 :
"ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلينَ "
"كه گروهى از امّت‌هاى نخستين هستند."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : ابوسعید مدائنی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه:" ثُلةٌ مِّنَ الاوّلین و ثُلةٌ مِّنَ الآخِرِینَ" پرسیدم. حضرت (علیه السلام) فرمود:" ثُلةٌ مِّنَ الاوّلین"، حزقیل مؤمن آل فرعون است. و "و ثُلةٌ مِّنَ الآخِرِینَ" علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۹۶ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۲۱/ القمی، ج۲، ص۳۴۸/ نورالثقلین/ البرهان)
37.سوره واقعه ، آیه 40 :
"وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرينَ "
"و گروهى از امّت‌هاى آخرين."
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : "و ثُلةٌ مِّنَ الآخِرِینَ"؛ علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است که از این امّت می‌باشد.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۹۸/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۳۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۲۱)
38.سوره واقعه ، آیه 75 :
"فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ "
"سوگند به جايگاه ستارگان [و محلّ طلوع و غروب آنها]!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (علیه السلام) : مفضّل‌بن‌عمر گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: کلام خداوند عزّوجلّ:" فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ" یعنی سوگند خوردن به بیزاری از ائمّه‌ی هدی (علیهم السلام) است که شخص به آن قسم می‌خورد، خدا می‌فرماید:" إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ."
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۱۴ / من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۳۷۷/ البرهان/ نورالثقلین/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۳، ص۲۱۴)
39.سوره واقعه ، آیه 79 :
"لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ "
"و جز پاكان نمى‌توانند به آن دست زنند [و دست يابند]."
تفسیر ولایی :
امام کاظم (علیه السلام) : قرآن را در حالت ناپاک بودن و جُنُب‌بودن لمس نکن و به نخ آن دست نزن و آن را آویزان نکن، خداوند می‌فرماید:" لا یَمَسُّهُ إِلا المُطَهَّرُونَ".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۱۶ / تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۲۷/ الإستبصار، ج۱، ص۱۱۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۱، ص۳۸۴/ بحارالأنوار، ج۷۷، ص۲۵۶/ نورالثقلین/ البرهان)
40.سوره واقعه ، آیه 90 :
"وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمينِ "
"امّا اگر از اصحاب يمين باشد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام ): "وَ امّا إِنْ کانَ مِنْ أَصْحابِ الْیَمِینِ؛ فَسَلامٌ لَکَ مِنْ أَصْحابِ الْیَمِینِ"، آنها شیعیانمان هستند که ما را دوست دارند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۲۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۲۸/ البرهان)
41.سوره واقعه ، آیه 91 :
"فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمينِ "
"[به او گفته مى‌شود]: سلام بر تو از سوى اصحاب يمين [كه از ياران تواند]."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : آنها شیعیان هستند. خداوند متعال به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرمود: "فَسَلامٌ لکَ مِنْ أَصْحَابِ الیَمِینِ" یعنی تو از آنها در امان می‌مانی و فرزندان تو را نیز نمی‌کشند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۲۶ / بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱/ بحارالأنوار، ج۶۵، ص۵۳/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۲۸/ البرهان)
42.سوره واقعه ، آیه 92 :
"وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُكَذِّبينَ الضَّالِّينَ "
"امّا اگر او از تكذيب‌كنندگان گمراه باشد."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : محمّدبن‌حمران گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه‌ی: "و أَمَّا إِن کَانَ مِنَ المُکَذِّبِینَ الضَّالینَ" پرسیدم. حضرت (علیه السلام) فرمود: «آنها کسانی هستند که امام را انکار می‌کنند».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۲۶/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۳۰/ البرهان)
*سوره حدید:
43.سوره حدید ، آیه 3 :
"هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَليمٌ "
"اوست اوّل و آخر و پيدا و پنهان؛ و او به هر چيز داناست."
تفسیر ولایی :
امام صادق (صلی الله علیه و آله) : ابان‌بن‌عثمان احمر گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «مرا از خدای تبارک و تعالی خبر ده که آیا همیشه شنوا و بینا و دانا و توانا بوده است»؟ فرمود: «آری». گفتم: «مردی که مدّعی پیروی شما اهل بیت (علیهم السلام) است، می‌گوید: «همیشه خدا به شنیدن شنواست و به دیدن بینا و به دانش دانا و به قدرت توانا». امام (علیه السلام) در خشم شد و فرمود: «هرکه چنین گوید و بدان معتقد باشد مشرک است و هیچ پیرو ما نیست. خدای تبارک و تعالی ذاتی است علّامه و شنوا و بینا و توانا.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۵۰ / التوحید، ص۱۴۴/ نورالثقلین)
44.سوره حدید ، آیه 10 :
"وَ ما لَكُمْ أَلاَّ تُنْفِقُوا في سَبيلِ اللهِ وَ لِلهِ ميراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا يَسْتَوي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ كُلاًّ وَعَدَ اللهُ الْحُسْنى وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ "
"چرا در راه خدا انفاق نمى كنيد در حالى كه ميراث آسمانها و زمين همه از آنِ خداست [و كسى چيزى را با خود نمى برد]؟! كسانى كه قبل از پيروزى انفاق كردند و جنگيدند [با كسانى كه پس از پيروزى انفاق كردند] يكسان نيستند؛ آنها والا مقام تر از كسانى هستند كه بعد از فتح انفاق نمودندو جنگ كردند؛ و خداوند به هر دو وعده نيك داده؛ و خدا به آنچه انجام مى دهيد آگاه است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (صلی الله علیه و آله) : مردی از فرزندان پسرم موسی (علیه السلام) همنام امیرالمؤمنین (علیه السلام) طلوع میکند و در زمین طوس به خراسان دفن می‌شود. در آنجا به زهر کشته می‌شود. و غریب به خاک می‌رود هرکه او را زیارت کند و عارف به مقام او باشد خدا به او مزد کسی که پیش از فتح جهاد کرده و انفاق نموده باشد، عطا میکند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۵۸ / الأمالی للصدوق، ص۱۱۸/ نورالثقلین)
45.سوره حدید ، آیه 12 :
"يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَسْعى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ "
"[اين پاداش] در روزى است كه مردان و زنان با ايمان را مى نگرى كه نورشان پيشِ رو و در سمتِ راستشان به سرعت حركت مى‌كند [و به آنها مى‌گويند:] بشارت باد بر شما امروز به باغ‌هاى بهشتى كه نهرها از پاى درختان آن جارى است؛ جاودانه در آن خواهيد ماند. و اين همان رستگارى بزرگ است."
تفسیر ولایی :
امام علی (علیه السلام) : از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در مورد اقسام نور در قرآن سؤال کردند؛ [امام (علیه السلام) در پاسخ فرمود:] ... و خداوند سبحان در سوره بقره فرمود: خداوند، ولیّ و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند آنها را از ظلمتها، به سوی نور بیرون می‌برد (بقره/۲۵۷) یعنی [خداوند ایشان را] از تاریکی کفر به سوی نور ایمان [بیرون می‌برد]؛ پس در این آیه بر ایمان، نامِ نور نهاده شده
است؛.. و خداوند سبحان در سوره حدید در بیان [ویژگیِ] مؤمنان [در روز قیامت] فرمود: "یَسْعی نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ بِأَیْمانِهِمْ بُشْراکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهار".
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۶۰/ بحارالأنوار، ج۷، ص۲۰۸/ القمی، ج۲، ص۳۵۱/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۱)
46.سوره حدید ، آیه 13 :
"يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قيلَ ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ "
"همان روزى كه مردان و زنان منافق به مؤمنان مى گويند: «نظرى به ما بيفكنيد تا از نور شما پرتوى برگيريم.» به آنها گفته مى‌شود: «به پشت سرِ خود بازگرديد و نورى به دست آوريد». در اين هنگام ديوارى ميان آنها زده مى‌شود كه درى دارد، درونش رحمت است و از طرف برونش عذاب."
تفسیر ولایی :
پیامبر (صلی الله علیه و آله) : سعیدبن‌جبیر گوید: از پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: "فَضُرِبَ بَیْنَهُم بِسُورٍ لهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وظَاهِرُهُ مِن قِبَلهِ العَذَاب" سئوال کردند. فرمود: «من دیوارم و علی در آن است و تنها می‌توان از طریق در، از دیوار گذشت».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۶۸ / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۳۷/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۷۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۳۶؛ «و لیس یوتی ... الی آخر» محذوف/ البرهان؛ «و لیس یوتی ... الی آخر» محذوف/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۷۷)
47.سوره حدید ، آیه 16 :
"أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا يَكُونُوا كَالَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ كَثيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ "
"آيا وقت آن نرسيده است كه دل‌هاى كسانى كه ايمان آورده‌اند، در برابر ذكر خدا و آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد و مانند كسانى نباشند كه در گذشته به آنها كتاب آسمانى داده شد، سپس زمانى طولانى بر آنها گذشت و قلب‌هايشان [بر اثر فراموشكارى] قساوت يافت؛ و بسيارى از آنها گنهكارند؟!"
تفسیر ولایی :
امام صادق (صلی الله علیه و آله): این آیه درباره‌ی قائم (عج) نازل شده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۴ / بحارالأنوار، ج۵۱، ص۵۴/ العددالقویهًْ، ص۶۹/ کمال الدین، ج۲، ص۶۶۸/ نورالثقلین/ البرهان)
48.سوره حدید ، آیه 17 :
"اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ "
"بدانيد خداوند زمين را بعد از مرگ آن زنده مى كند. ما آيات [خود] را براى شما بيان كرديم، شايد بيانديشيد."
تفسیر ولایی :
امام حسین (علیه السلام) : در میان ما، دوازده مهدیّ (هدایت یافته‌ی الهی) وجود دارد که اوّلین آنها، امیر مؤمنان علیّ‌بن‌أبیطالب (علیه السلام) و آخرین آنان، نهمین نفر از نسل من می‌باشد، اوست قیام کننده به حقّ، خداوند به‌واسطه‌ی او زمین را بعد از مردنش زنده میکند و به دست او دین حقّ را بر همه ادیان پیروز می‌گرداند هرچند مشرکان خوش نداشته باشند.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۶ / نورالثقلین)
49.سوره حدید ، آیه 19 :
"وَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ الَّذينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَحيمِ "
"كسانى كه به خدا و پيامبرانش ايمان آوردند، آنها صديقان و شاهدان نزد پروردگارشانند؛ براى آنان است پاداش [اعمال] شانو نور [ايمان]شان؛ و كسانى كه كافر شدند وآيات ما را تكذيب كردند، آنها اهل دوزخ."
تفسیر ولایی :
امام سجّاد (علیه السلام): این فضیلت برای ما و شیعه ماست.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۸ / بحارالأنوار، ج۶۴، ص۵۲)
50.سوره حدید ، آیه 21 :
"سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ ذلِكَ فَضْلُ اللهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيمِ "
"به پيش تازيد براى رسيدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتى كه پهنه آن مانند پهنه آسمان و زمين است و براى كسانى كه به خدا و پيامبرانش ايمان آورده اند؛ آماده شده است، اين فضل خداوند است كه به هركس بخواهد مى دهد؛ و خداوند داراى فضل عظيم است."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) : "ذَلکَ فَضْل اللهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ؛" یعنی از میان بندگانش، و زنهار آن چه را خداوند به [سبب] آن بعضی از شما را بر بعضی [دیگر] برتری داده آرزو مکنید، (نساء/۳۲) این دو آیه در شأن امیرالمؤمنین (علیه السلام) نازل شده است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۹۴ / البرهان)
51.سوره حدید ، آیه 22 :
"ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا في أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ في كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللهِ يَسيرٌ "
"هيچ مصيبتى [ناخواسته] در زمين و نه در وجود شما روى نمى دهد مگر اين كه همه آنها قبل از آن كه زمين را بيافرينيم در لوح محفوظ ثبت است؛ و اين امر براى خدا آسان است."
تفسیر ولایی :
امام صادق (صلی الله علیه و آله): وقتی حضرت علی‌بن‌الحسین (علیه السلام) بر یزید وارد شد و یزید نظری به آن بزرگوار کرد و این آیه را خواند و گفت: «ای علی‌بن‌الحسین! این مصیبتی که دچار شما شد نتیجه رفتار خودتان بود». امام سجّاد (علیه السلام) فرمود: «ابدا این آیه در شأن ما نازل نشده است. بلکه این آیه درباره‌ی ما نازل شده که می‌فرماید: "ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِکَ عَلَی اللهِ یَسِیرٌ"».
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۹۶/ بحارالأنوار، ج۴۵، ص۱۶۸/ القمی، ج۲، ص۲۷۷/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۴۵، ص۱۳۵)
52.سوره حدید ، آیه 25 :
"لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللهَ قَوِيٌّ عَزيزٌ "
"ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب آسمانى و ميزان [شناسايىِ حق از باطل و قوانين عادلانه] نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند؛ و آهن را آفريديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است، تا مشخص شود چه كسى خدا و پيامبرانش را يارى مى كند بى آن كه او را ببيند؛ خداوند توانا و شكست ناپذير است."
تفسیر ولایی :
امام باقر (صلی الله علیه و آله) : این است همان کتابی که در آن هیچ شکی نیست، (بقره/۲) یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام) هیچ شکّی در امامت او نیست.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۰ / تأویل الآیات الظاهره، ص۳۳)
53.سوره حدید ، آیه 28 :
"يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحيمٌ "
"اى كسانى كه ايمان آورده ايد! تقواى الهى پيشه كنيد و به پيامبرش ايمان بياوريد تا بهره اى دو چندان از رحمتش به شما بدهد و براى شما نورى قرار دهد كه با آن [در ميان مردم و در مسير زندگى خود] راه برويد و گناهان شما را ببخشد؛و خداوند آمرزنده و مهربان است."
تفسیر ولایی :
امام باقر (علیه السلام) : "وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ" هرکس به ولایت علی تمسّک کند، برای او نوری است.
(تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۱۴/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۰۹/البرهان)